Edytujesz Zanieczyszczenia powietrza a choroby nowotworowe
Uwaga: Nie jesteś zalogowany. Jeśli wykonasz jakąkolwiek zmianę, Twój adres IP będzie widoczny publicznie. Jeśli zalogujesz się lub utworzysz konto, Twoje zmiany zostaną przypisane do konta, wraz z innymi korzyściami.
Edycja może zostać wycofana. Porównaj ukazane poniżej różnice między wersjami, a następnie zapisz zmiany.
Aktualna wersja | Twój tekst | ||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | |||
W 2013 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (ang. ''International Agency for Research on Cancer'', IARC) po analizie dostępnych wyników badań sklasyfikowała zanieczyszczenie powietrza zewnętrznego (w szczególności pył zawieszony) jako substancję o udowodnionym działaniu kancerogennym (grupa 1)<ref> IARC: Outdoor air pollution a leading environmental cause of cancer deaths (2013), https://www.iarc.who.int/news-events/iarc-outdoor-air-pollution-a-leading-environmental-cause-of-cancer-deaths/ https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2013/pdfs/pr221_E.pdf | W 2013 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (ang. ''International Agency for Research on Cancer'', IARC) po analizie dostępnych wyników badań sklasyfikowała zanieczyszczenie powietrza zewnętrznego (w szczególności pył zawieszony) jako substancję o udowodnionym działaniu kancerogennym (grupa 1)<ref> IARC: Outdoor air pollution a leading environmental cause of cancer deaths (2013), https://www.iarc.who.int/news-events/iarc-outdoor-air-pollution-a-leading-environmental-cause-of-cancer-deaths/ https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2013/pdfs/pr221_E.pdf | ||
</ref>. Wcześniej za rakotwórcze dla człowieka zostały również uznane spaliny emitowane przez silniki Diesla<ref> IARC: Diesel engine exhaust carcinogenic, https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2012/pdfs/pr213_E.pdf | </ref>. Wcześniej za rakotwórcze dla człowieka zostały również uznane spaliny emitowane przez silniki Diesla<ref> IARC: Diesel engine exhaust carcinogenic, https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2012/pdfs/pr213_E.pdf | ||
Linia 7: | Linia 6: | ||
= <span id="anchor"></span>Rak płuca = | = <span id="anchor"></span>Rak płuca = | ||
+ | |||
+ | |||
Zanieczyszczenia powietrza zwiększają zapadalność i umieralność związaną z rakiem płuca. Ryzyko zachorowania na raka płuca związane z długotrwałym narażeniem na zanieczyszczenia powietrza jest zazwyczaj znacznie mniejsze niż ryzyko związane z wieloletnim czynnym paleniem tytoniu. Jednak zarówno z perspektywy polskiej, jak i globalnej, ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza dotyczy znacznie większej części populacji, niż narażenie na dym tytoniowy (dotyczy też oczywiście osób palących tytoń). | Zanieczyszczenia powietrza zwiększają zapadalność i umieralność związaną z rakiem płuca. Ryzyko zachorowania na raka płuca związane z długotrwałym narażeniem na zanieczyszczenia powietrza jest zazwyczaj znacznie mniejsze niż ryzyko związane z wieloletnim czynnym paleniem tytoniu. Jednak zarówno z perspektywy polskiej, jak i globalnej, ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza dotyczy znacznie większej części populacji, niż narażenie na dym tytoniowy (dotyczy też oczywiście osób palących tytoń). | ||
Linia 22: | Linia 23: | ||
</ref><sup>,</sup> <ref> L. Kapka, B. F. Zemła, A. Kozłowska, E. Olewińska, N. Pawlas. Jakość powietrza atmosferycznego a zapadalność na nowotwory płuc w wybranych miejscowościach i powiatach województwa śląskiego [Air quality vs morbidity to lung cancer in selected provinces and localities of the Silesian Region] Przegląd Epidemiologiczny 63.3 (2009): 439–444, http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/jakosc-powietrza-atmosferycznego-a-zapadalnosc-na-nowotwory-pluc-w-wybranych-miejscowosciach-i-powiatach-wojewodztwa-slaskiego?lang=pl | </ref><sup>,</sup> <ref> L. Kapka, B. F. Zemła, A. Kozłowska, E. Olewińska, N. Pawlas. Jakość powietrza atmosferycznego a zapadalność na nowotwory płuc w wybranych miejscowościach i powiatach województwa śląskiego [Air quality vs morbidity to lung cancer in selected provinces and localities of the Silesian Region] Przegląd Epidemiologiczny 63.3 (2009): 439–444, http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/jakosc-powietrza-atmosferycznego-a-zapadalnosc-na-nowotwory-pluc-w-wybranych-miejscowosciach-i-powiatach-wojewodztwa-slaskiego?lang=pl | ||
</ref>. | </ref>. | ||
+ | |||
+ | |||
== <span id="anchor-1"></span>Wartości współczynników ryzyka dla narażenia na pył i dwutlenek azotu (NO'''<sub>'''2'''</sub>''') == | == <span id="anchor-1"></span>Wartości współczynników ryzyka dla narażenia na pył i dwutlenek azotu (NO'''<sub>'''2'''</sub>''') == | ||
+ | |||
+ | |||
Meta-analizy dostępnych badań kohortowych prowadzonych w kilkusettysięcznych grupach osób obserwowanych przez kilkanaście lat pokazują wyraźny i statystycznie istotny związek między narażeniem na zanieczyszczenia pyłowe i tlenki azotu a zapadalnością i umieralnością na raka płuca. | Meta-analizy dostępnych badań kohortowych prowadzonych w kilkusettysięcznych grupach osób obserwowanych przez kilkanaście lat pokazują wyraźny i statystycznie istotny związek między narażeniem na zanieczyszczenia pyłowe i tlenki azotu a zapadalnością i umieralnością na raka płuca. | ||
+ | |||
+ | |||
Oszacowania wartości współczynnika ryzyka dla umieralności i zapadalności na raka płuca w przypadku długotrwałego narażenia na zanieczyszczenia pyłowe (PM<sub>2,5</sub> i PM<sub>10</sub>) oraz dwutlenek azotu (NO<sub>2</sub>) przeprowadzili m.in. Hamra i wsp. <ref> Ghassan B. Hamra, et al. Outdoor Particulate Matter Exposure and Lung Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis, Environ Health Perspect 122.9 (2014): 906–911, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24911630 | Oszacowania wartości współczynnika ryzyka dla umieralności i zapadalności na raka płuca w przypadku długotrwałego narażenia na zanieczyszczenia pyłowe (PM<sub>2,5</sub> i PM<sub>10</sub>) oraz dwutlenek azotu (NO<sub>2</sub>) przeprowadzili m.in. Hamra i wsp. <ref> Ghassan B. Hamra, et al. Outdoor Particulate Matter Exposure and Lung Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis, Environ Health Perspect 122.9 (2014): 906–911, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24911630 | ||
</ref><sup>,</sup> <ref> Ghassan B. Hamra, et al. Lung Cancer and Exposure to Nitrogen Dioxide and Traffic: A Systematic Review and Meta-Analysis. Environ Health Perspect 123.11 (2015): 1107–12, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25870974 | </ref><sup>,</sup> <ref> Ghassan B. Hamra, et al. Lung Cancer and Exposure to Nitrogen Dioxide and Traffic: A Systematic Review and Meta-Analysis. Environ Health Perspect 123.11 (2015): 1107–12, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25870974 | ||
</ref>. Badania te podsumowują wyniki kilkunastu dużych badań kohortowych prowadzonych w ciągu kilku ostatnich dekad głównie w USA, Europie Zachodniej i Japonii. W przypadku PM<sub>2,5</sub> otrzymano współczynnik ryzyka (RR) równy 1.09 na 10 µg/m<sup>3</sup>, z 95–procentowym przedziałem ufności wynoszącym (1.04, 1.14). Dla PM<sub>10</sub> otrzymano podobną, choć mniej precyzyjnie wyznaczoną wartość RR = 1.08 (1.00, 1.17). Ryzyko względne 1.09 na 10 µg/m³ oznacza, że zapadalność na raka płuca zwiększa się o 9% wraz ze wzrostem długookresowego narażenia populacji na PM<sub>2,5</sub> o każde 10 µg/m<sup>3</sup>. | </ref>. Badania te podsumowują wyniki kilkunastu dużych badań kohortowych prowadzonych w ciągu kilku ostatnich dekad głównie w USA, Europie Zachodniej i Japonii. W przypadku PM<sub>2,5</sub> otrzymano współczynnik ryzyka (RR) równy 1.09 na 10 µg/m<sup>3</sup>, z 95–procentowym przedziałem ufności wynoszącym (1.04, 1.14). Dla PM<sub>10</sub> otrzymano podobną, choć mniej precyzyjnie wyznaczoną wartość RR = 1.08 (1.00, 1.17). Ryzyko względne 1.09 na 10 µg/m³ oznacza, że zapadalność na raka płuca zwiększa się o 9% wraz ze wzrostem długookresowego narażenia populacji na PM<sub>2,5</sub> o każde 10 µg/m<sup>3</sup>. | ||
+ | |||
+ | |||
W przypadku NO<sub>2</sub> RR = 1.04 (1.01, 1.08) na każde 10 µg/m<sup>3</sup>. Jak podkreślają autorzy, rakotwórcze działanie wykazuje jednak nie sam dwutlenek azotu (którego nie znajdziemy na liście czynników kancerogennych IARC<ref> International Agency for Research on Cancer: List of Classifications. Agents classified by the IARC Monographs, Volumes 1–129, https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications/ | W przypadku NO<sub>2</sub> RR = 1.04 (1.01, 1.08) na każde 10 µg/m<sup>3</sup>. Jak podkreślają autorzy, rakotwórcze działanie wykazuje jednak nie sam dwutlenek azotu (którego nie znajdziemy na liście czynników kancerogennych IARC<ref> International Agency for Research on Cancer: List of Classifications. Agents classified by the IARC Monographs, Volumes 1–129, https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications/ | ||
Linia 35: | Linia 44: | ||
== <span id="anchor-2"></span>Wpływ zanieczyszczeń powietrza na powstawanie różnych typów raka płuca == | == <span id="anchor-2"></span>Wpływ zanieczyszczeń powietrza na powstawanie różnych typów raka płuca == | ||
+ | |||
+ | |||
Wyznaczono współczynniki ryzyka dla długotrwałego narażenia na pył zawieszony w przypadku konkretnego typu nowotworu płuca – raka gruczołowego (''adenocarcinoma'')<ref> Ghassan B. Hamra, et al. Outdoor Particulate Matter Exposure and Lung Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis, Environ Health Perspect 122.9 (2014): 906–911, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24911630 | Wyznaczono współczynniki ryzyka dla długotrwałego narażenia na pył zawieszony w przypadku konkretnego typu nowotworu płuca – raka gruczołowego (''adenocarcinoma'')<ref> Ghassan B. Hamra, et al. Outdoor Particulate Matter Exposure and Lung Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis, Environ Health Perspect 122.9 (2014): 906–911, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24911630 | ||
</ref>. Były one zdecydowanie wyższe niż dla nowotworów płuca ogółem: RR = 1.40 (1.07, 1.83) na 10 µg/m<sup>3</sup> dla pyłu PM<sub>2,5</sub> oraz RR = 1.29 (1.02, 1.63) na 10 µg/m<sup>3</sup> dla pyłu PM<sub>10</sub>. Inne badania wskazują również na znacznie silniejszy związek między narażeniem na zanieczyszczenia powietrza a prawdopodobieństwem wystąpienia raka gruczołowego niż nowotworów płuca ogółem<ref> Raaschou-Nielsen, Ole, et al. Air pollution and lung cancer incidence in 17 European cohorts: prospective analyses from the European Study of Cohorts for Air Pollution Effects (ESCAPE). The Lancet Oncology 14.9 (2013): 813–822, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23849838 | </ref>. Były one zdecydowanie wyższe niż dla nowotworów płuca ogółem: RR = 1.40 (1.07, 1.83) na 10 µg/m<sup>3</sup> dla pyłu PM<sub>2,5</sub> oraz RR = 1.29 (1.02, 1.63) na 10 µg/m<sup>3</sup> dla pyłu PM<sub>10</sub>. Inne badania wskazują również na znacznie silniejszy związek między narażeniem na zanieczyszczenia powietrza a prawdopodobieństwem wystąpienia raka gruczołowego niż nowotworów płuca ogółem<ref> Raaschou-Nielsen, Ole, et al. Air pollution and lung cancer incidence in 17 European cohorts: prospective analyses from the European Study of Cohorts for Air Pollution Effects (ESCAPE). The Lancet Oncology 14.9 (2013): 813–822, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23849838 | ||
</ref>. Co więcej, w pracy Raaschou-Nielsen i wsp. nie wykazano istnienia istotnego związku między narażeniem na zanieczyszczenia powietrza a prawdopodobieństwem wystąpienia raka płaskonabłonkowego płuca, na którego występowanie ma wpływ palenie tytoniu. | </ref>. Co więcej, w pracy Raaschou-Nielsen i wsp. nie wykazano istnienia istotnego związku między narażeniem na zanieczyszczenia powietrza a prawdopodobieństwem wystąpienia raka płaskonabłonkowego płuca, na którego występowanie ma wpływ palenie tytoniu. | ||
+ | |||
+ | |||
== <span id="anchor-3"></span>Sytuacja w Polsce == | == <span id="anchor-3"></span>Sytuacja w Polsce == | ||
+ | |||
+ | |||
Na tle innych krajów europejskich wpływ zanieczyszczenia powietrza na powstawanie nowotworów (w tym raka płuca) może być szczególnie istotny w przypadku Polski. W Polsce typowe długookresowe narażenia na PM<sub>2,5</sub> to 20–30 µg/m<sup>3</sup>, a w najbardziej zanieczyszczonych miejscowościach południowej Polski może przekraczać nawet 40 µg/m<sup>3</sup> <ref> World Health Organization. Ambient air pollution: A global assessment of exposure and burden of disease, https://apps.who.int/iris/handle/10665/250141 | Na tle innych krajów europejskich wpływ zanieczyszczenia powietrza na powstawanie nowotworów (w tym raka płuca) może być szczególnie istotny w przypadku Polski. W Polsce typowe długookresowe narażenia na PM<sub>2,5</sub> to 20–30 µg/m<sup>3</sup>, a w najbardziej zanieczyszczonych miejscowościach południowej Polski może przekraczać nawet 40 µg/m<sup>3</sup> <ref> World Health Organization. Ambient air pollution: A global assessment of exposure and burden of disease, https://apps.who.int/iris/handle/10665/250141 | ||
</ref>. | </ref>. | ||
+ | |||
+ | |||
W Polsce nie przeprowadzono dotychczas dużych badań kohortowych pozwalających na oszacowanie związku narażenia populacji na drobne pyły a zapadalnością na raka płuca oraz na ocenę ewentualnych różnic pod tym względem z innymi państwami. Jednak w naszym kraju problem wydaje się być poważniejszy nie tylko dlatego, że stężenia zanieczyszczeń pyłowych są wysokie. Również dlatego, że w porównaniu z krajami, w których prowadzone były cytowane badania kohortowe, w sezonie grzewczym pył zawieszony w Polsce jest „bardziej rakotwórczy” – zawiera kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy więcej rakotwórczych związków z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych<ref> Państwowy Monitoring Środowiska – Inspekcja Ochrony Środowiska. Zanieczyszczenie powietrza wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi w Polsce w 2019 roku, http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/maps/air/quality/type/R | W Polsce nie przeprowadzono dotychczas dużych badań kohortowych pozwalających na oszacowanie związku narażenia populacji na drobne pyły a zapadalnością na raka płuca oraz na ocenę ewentualnych różnic pod tym względem z innymi państwami. Jednak w naszym kraju problem wydaje się być poważniejszy nie tylko dlatego, że stężenia zanieczyszczeń pyłowych są wysokie. Również dlatego, że w porównaniu z krajami, w których prowadzone były cytowane badania kohortowe, w sezonie grzewczym pył zawieszony w Polsce jest „bardziej rakotwórczy” – zawiera kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy więcej rakotwórczych związków z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych<ref> Państwowy Monitoring Środowiska – Inspekcja Ochrony Środowiska. Zanieczyszczenie powietrza wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi w Polsce w 2019 roku, http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/maps/air/quality/type/R | ||
Linia 52: | Linia 69: | ||
</ref><sup>,</sup> <ref> Andersson, Jan T., Christine Achten. Time to say goodbye to the 16 EPA PAHs? Toward an up-to-date use of PACs for environmental purposes. Polycyclic aromatic compounds 35.2–4 (2015): 330–354, http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10406638.2014.991042 | </ref><sup>,</sup> <ref> Andersson, Jan T., Christine Achten. Time to say goodbye to the 16 EPA PAHs? Toward an up-to-date use of PACs for environmental purposes. Polycyclic aromatic compounds 35.2–4 (2015): 330–354, http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10406638.2014.991042 | ||
</ref>. Wiele z tych związków jest bardziej kancerogennych niż benzo(a)piren, którego rakotwórczy i mutagenny charakter jest dobrze poznany. | </ref>. Wiele z tych związków jest bardziej kancerogennych niż benzo(a)piren, którego rakotwórczy i mutagenny charakter jest dobrze poznany. | ||
+ | |||
+ | |||
Przemawiające do wyobraźni jest przeliczenie ilości wdychanego z powietrzem benzo(a)pirenu (jednego z najważniejszych związków z grupy WWA) na równoważną liczbę papierosów, którą musiałaby wypalić osoba dorosła o przeciętnej aktywności fizycznej, by dostarczyć do organizmu taką samą ilość tej substancji. W zależności od miejscowości i uwzględnianego roku równoważnik ten może wynosić od kilkuset do nawet 3 tysięcy papierosów rocznie. | Przemawiające do wyobraźni jest przeliczenie ilości wdychanego z powietrzem benzo(a)pirenu (jednego z najważniejszych związków z grupy WWA) na równoważną liczbę papierosów, którą musiałaby wypalić osoba dorosła o przeciętnej aktywności fizycznej, by dostarczyć do organizmu taką samą ilość tej substancji. W zależności od miejscowości i uwzględnianego roku równoważnik ten może wynosić od kilkuset do nawet 3 tysięcy papierosów rocznie. | ||
+ | |||
+ | |||
Obok niskiej emisji powierzchniowej (zanieczyszczeń produkowanych przez domowe piece, kotły i kominki oraz małe lokalne kotłownie), emisji przemysłowych i emisji zanieczyszczeń z transportu istotnym źródłem substancji kancerogennych obecnych w polskim powietrzu może być także spalanie odpadów z tworzyw sztucznych w domowych paleniskach, w ogniskach oraz pożary składowisk odpadów. Bardzo trudno jest oszacować narażenie populacji i skutki zdrowotne związane z tymi zjawiskami, w niektórych miejscach mogą one być jednak poważne. | Obok niskiej emisji powierzchniowej (zanieczyszczeń produkowanych przez domowe piece, kotły i kominki oraz małe lokalne kotłownie), emisji przemysłowych i emisji zanieczyszczeń z transportu istotnym źródłem substancji kancerogennych obecnych w polskim powietrzu może być także spalanie odpadów z tworzyw sztucznych w domowych paleniskach, w ogniskach oraz pożary składowisk odpadów. Bardzo trudno jest oszacować narażenie populacji i skutki zdrowotne związane z tymi zjawiskami, w niektórych miejscach mogą one być jednak poważne. | ||
+ | |||
+ | |||
= <span id="anchor-4"></span>Inne choroby nowotworowe = | = <span id="anchor-4"></span>Inne choroby nowotworowe = |