Edytujesz Oczyszczacze powietrza

'''Autor: Sebastian Medoń'''

'''Oczyszczacz powietrza''' – urządzenie służące eliminacji zanieczyszczeń powietrza wewnątrz budynku, przeznaczone w szczególności dla alergików i osób cierpiących na choroby układu oddechowego (m.in. astmę i POChP). W Polsce ze względu na wysokie poziomy zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza w sezonie grzewczym, urządzenia te służyć mogą profilaktyce zdrowotnej.

W zależności od technologii filtrowania oczyszczacze pozwalają pozbyć się z powietrza m.in. drobnych pyłów zawieszonych (PM2,5 i PM10), rakotwórczego benzo(a)pirenu, lotnych związków organicznych (LZO), kurzu, sierści i uciążliwości zapachowych.

= Jakość powietrza w budynku a zdrowie =

Zanieczyszczenia wewnątrz budynku mogą pochodzić z dwóch źródeł. Pierwsze jest '''pochodną stanu powietrza na zewnątrz''': w Polsce wynika więc w dużej mierze z niskiej emisji, czyli ogrzewania domów. W przypadku pyłu zawieszonego stężenia odnotowywane wewnątrz budynków są średnio 50% niższe od tych na zewnątrz. To, w jakim stopniu zanieczyszczenia przedostają się do środka zależy jednak głównie od kondycji budynku i rodzaju wentylacji [11.]

Drugie źródło to '''zanieczyszczenia powstające wewnątrz''', m.in. za sprawą gotowania posiłków na kuchence gazowej, palenia papierosów czy użytkowania kominka. W ostatnim przypadku stężenia zanieczyszczeń w pomieszczeniu mogą sięgać wartości spotykanych przy ruchliwej drodze lub nawet być kilkukrotnie wyższe – wynika z danych omówionych w raporcie autorstwa J. Jędraka i P. Siergieja [12.].

Podobnie jak w przypadku narażenia na smog poza budynkiem, kontakt z zanieczyszczeniami powietrza wewnątrz budynku może negatywnie wpływać na nasze zdrowie, zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej. Według WHO spośród pyłów zawieszonych najniebezpieczniejsze są te o średnicy nieprzekraczającej 2,5 i 10 mikrometrów (kolejno: '''PM2,5 i PM10'''). Cząstki te są absorbowane w oskrzelach i płucach i mogą powodować podrażnienia, w tym m.in. kaszel i trudności z oddychaniem, a także zwiększać ryzyko infekcji i zaostrzenia przewlekłych chorób układu oddechowego [2.]. Mniejsze cząstki (PM2,5) mogą przenikać do krwioobiegu i w dłuższej perspektywie mieć wpływ m.in. na przebieg chorób układu krążeniowego i oddechowego, a prawdopodobnie także innych układów [2.]. Popularnie wykorzystywane w oczyszczaczach filtry HEPA eliminują 99,97% cząsteczek większych niż 0,3 µm, a więc praktycznie eliminują zagrożenia związane z cząstkami PM2,5 i PM10 [3.].

Groźnym składnikiem zanieczyszczeń powietrza, pochodzącym w Polsce w około 85% z niskiej emisji, jest '''rakotwórczy benzo(a)piren'''. Większość tego związku występuje w powietrzu jako składnik cząstek stałych (pyłu) [10.], dlatego w przypadku oczyszczaczy najskuteczniejszym rozwiązaniem będzie filtr HEPA [8., 9.] lub inny filtr o zbliżonej skuteczności w wychwytywaniu drobnych pyłów [6.].

= Działanie i parametry oczyszczaczy powietrza =

Działanie oczyszczacza polega na pobraniu powietrza, poddaniu go filtracji, a następnie wydmuchaniu w formie oczyszczonej zgodnie ze specyfikacją urządzenia. Ze względu na technologię oczyszczania wyróżniamy oczyszczacze mechaniczne, wodne lub łączące obydwie techniki.

'''Najpopularniejsze rozwiązania w zakresie filtrowania to obecnie:'''

* '''Filtr HEPA''' – filtr wymienny, charakteryzujący się skutecznością 99,97% w przypadku cząstek stałych większych niż 0,3 µm. Praktycznie całkowicie oczyszcza więc powietrze z pyłów zawieszonych PM2,5 i PM10 [3.] i większości rakotwórczego benzo(a)pirenu [8., 9.]. Może także pochłaniać cząstki wirusów, dlatego niektórzy eksperci zalecają filtr HEPA jako narzędzie przeciwdziałania zakażeniom SARS-CoV-2 [7.];
* '''Inne, podobne filtry''' (zamiast HEPA) – filtry wymienne, na ogół tańsze, choć niekoniecznie mniej skuteczne od HEPA [6.]. Należy jednak pamiętać, że w przypadku filtru HEPA mamy do czynienia z uniwersalnym, certyfikowanym standardem. Wybierając alternatywę warto sprawdzić renomę producenta oraz specyfikację i ewentualną certyfikację produktu;
* '''Dodatkowy filtr węglowy''' – filtr wymienny, stosowany zwykle razem z filtrem HEPA lub podobnym. Wykorzystuje węgiel aktywny do usuwania m.in. lotnych związków organicznych (LZO), uciążliwości zapachowych, a także niektórych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) [8.];
* '''Filtr wodny''' – filtr występujący w przypadku urządzeń wodnych, samodzielnie lub razem z filtrem mechanicznym. Oczyszcza powietrze z wykorzystaniem wody, nawilżając dodatkowo powietrze. Jego skuteczność bez innych filtrów ogranicza się na ogół do większych cząstek, w tym kurzu i sierści zwierząt. Należy odpowiednio dbać o czystość wody i pojemnika, by uniknąć rozwoju bakterii lub pleśni [6.];
* '''Dodatkowe filtry''' – inne filtry, przeznaczone do zwalczania m.in. alergenów czy pleśni. Montowane są również filtry wstępne, które oczyszczają powietrze z większych cząstek, by wydłużyć żywotność głównych filtrów.

Niektóre urządzenia posiadają ponadto dodatkowe funkcje, które mogą zwiększać skuteczność urządzenia i wygodę jego użytkowania. Są to m.in. '''jonizatory powietrza''', '''nawilżacze''' czy '''lampy UV'''. Na wyposażeniu droższych urządzeń są również '''czujniki jakości powietrza''', a także rozbudowany system sterowania, pozwalający wybrać jeden z cichszych lub bardziej wydajnych trybów pracy.

=  =

= Wybór urządzenia =

Ważnymi parametrami w kontekście wyboru urządzenia są: '''metraż, dla którego zaprojektowano urządzenie''' (w metrach kwadratowych, m²), a także '''wydajność filtrowania''' (w metrach sześciennych, m³). Od pierwszego zależy to, czy urządzenie sprosta wielkości poszczególnych pomieszczeń, natomiast od drugiego to, jak długo będzie trwał proces oczyszczania. Producenci informują przeważnie także o '''głośności oczyszczacza''' (w decybelach, dB) i oczywiście zastosowanych '''filtrach'''.

W kontekście problemu zanieczyszczeń powietrza dobrze wybrać takie urządzenie, które pozwoli wyeliminować najgroźniejsze składniki smogu: cząstki PM2,5, PM10 oraz rakotwórczy benzo(a)piren. Tutaj najlepiej sprawdzi się urządzenie posiadające przynajmniej filtr HEPA lub podobnie skuteczny odpowiednik. Chcąc zabezpieczyć się także przed LZO, warto zainwestować w filtr węglowy, który oczyści ponadto powietrze z nieprzyjemnych zapachów.

=  =

= Źródła =

<ol style="list-style-type: decimal;">
<li><blockquote><p>''Indoor Air Quality (IAQ) Frequently Asked Questions, United States Environmental Protection Agency'' (EPA), [https://www.epa.gov/indoor-air-quality-iaq/indoor-air-quality-iaq-frequently-asked-questions ''https://www.epa.gov/indoor-air-quality-iaq/indoor-air-quality-iaq-frequently-asked-questions''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>Jędrak J., Konduracka E., Badyda A.J., Dąbrowiecki P., 2017. ''Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie'' (online), [https://polskialarmsmogowy.pl/files/artykuly/1346.pdf ''https://polskialarmsmogowy.pl/files/artykuly/1346.pdf''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>Gojtowski M., Idziak P., 2019. ''Niskobudżetowy inteligentny oczyszczacz powietrza przeznaczony dla niewielkich pomieszczeń użyteczności publicznej'', “Poznan University of Technology Academic Journals. Electrical Engineering” nr 9, s. 201–212.</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>Czajkowski J., Grabowski R., 2019. ''Eye protection against effects of smog'', “Ophthatherapy” (online), [https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/view/503 ''https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/view/503''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>''Jak wybrać oczyszczacz powietrza? (Wywiad z drem Jakubem Bartyzelem z AGH w Krakowie)'', „SmogLab” (online), [https://smoglab.pl/jak-wybrac-oczyszczacz-powietrza/ ''https://smoglab.pl/jak-wybrac-oczyszczacz-powietrza/''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>''Oczyszczacze powietrza. Jak to działa i na co zwrócić uwagę przed zakupem?'', „SmogLab” (online), [https://smoglab.pl/oczyszczacze-powietrza-jak-to-dziala-i-na-co-zwrocic-uwage/ ''https://smoglab.pl/oczyszczacze-powietrza-jak-to-dziala-i-na-co-zwrocic-uwage/''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>''Can an air purifier help protect you against the coronavirus?'', “The Washington Post” (online), [https://www.washingtonpost.com/lifestyle/home/purifier-hepa-covid-particles-droplets/2020/10/16/1b54b27e-0f18-11eb-8a35-237ef1eb2ef7_story.html ''https://www.washingtonpost.com/lifestyle/home/purifier-hepa-covid-particles-droplets/2020/10/16/1b54b27e-0f18-11eb-8a35-237ef1eb2ef7_story.html''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>''Oczyszczacz powietrza a WWA'', blog sklepu z oczyszczaczami GoodAIR (online), [https://goodair.pl/blog/oczyszczacz-powietrza-a-wwa#section-6 ''https://goodair.pl/blog/oczyszczacz-powietrza-a-wwa#section-6''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>''Benzopiren – składnik smogu, co warto wiedzieć?'', Ranking Oczyszczaczy (online), [https://ranking-oczyszczaczy.pl/poradnik-czystego-powietrza/benzopiren-skladnik-smogu/ ''https://ranking-oczyszczaczy.pl/poradnik-czystego-powietrza/benzopiren-skladnik-smogu/''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>Kozielska. B., 2015. ''Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne zawarte w pyłach zanieczyszczających środowisko'', Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, s. 22.</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>Bartyzel J., Smoleń K., 2017. ''Ocena wpływu zanieczyszczeń pyłowych na zewnątrz budynków na jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń'', [https://polskialarmsmogowy.pl/files/artykuly/1399.pdf ''https://polskialarmsmogowy.pl/files/artykuly/1399.pdf''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li>
<li><blockquote><p>Siergiej P., Jędrak J., 2019. ''Kominki. Czy spalanie drewna jest problemem?'', s. 10, [https://smoglab.pl/wp-content/uploads/2020/09/Kominki-opracowanie-FINAL-1.pdf ''https://smoglab.pl/wp-content/uploads/2020/09/Kominki-opracowanie-FINAL-1.pdf''] [dostęp 28.01.2021].</p></blockquote></li></ol>