Dostęp do informacji publicznej

Każdy ma prawo dostępu do informacji publicznej. Prawo to jest zagwarantowane w Konstytucji i rozwinięte w ustawie z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej. Szczególną formą informacji publicznej jest informacja o środowisku i jego ochronie – jest ona udostępniana w odrębnym trybie. Większość informacji związanych z ochroną powietrza przed zanieczyszczeniami stanowi informację o środowisku i jego ochronie.

Komu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej?

Dostęp do informacji publicznej przysługuje każdemu. Co prawda przepis Konstytucji mówi, że prawo to przysługuje obywatelom, jednak ustawa przyznaje to prawo również osobom nieposiadającym polskiego obywatelstwa.

Co jest informacją publiczną?

Zgodnie z ustawą informacją publiczną jest każda informacja o sprawach publicznych. Art. 6 ust. 1 ustawy zawiera listę przykładowych rodzajów informacji publicznej, ale nie jest to katalog zamknięty. Oznacza to, że informacją publiczną mogą być również inne dokumenty i informacje, które nie zostały tam wymienione.

Kto jest zobowiązany do udostępnienia informacji o środowisku?

Obowiązek udostępnienia informacji publicznej dotyczy organów władzy publicznej, ale również szeregu innych podmiotów:

• organów samorządów gospodarczych i zawodowych (np. samorządu lekarskiego);
• podmiotów reprezentujących Skarb Państwa;
• podmiotów reprezentujących państwowe i samorządowe osoby prawne oraz państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne;
• podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą;
• organizacje związkowe i pracodawców oraz partie polityczne.

Oznacza to, że o udostępnienie informacji publicznej możemy się zwrócić np. do spółki akcyjnej, w której dominującym akcjonariuszem jest Skarb Państwa (dotyczy to większości dużych spółek energetycznych).

Jak złożyć wniosek o udostępnienie informacji publicznej?

Wiele informacji publicznych można znaleźć w Internecie, w szczególności w Biuletynach Informacji Publicznej. Jeżeli tak nie jest, należy skorzystać z trybu wnioskowego. Jeżeli informacja może być udzielona niezwłocznie, podmiot zobowiązany do jej udostępnienia powinien to zrobić niezwłocznie, w formie ustnej lub pisemnej, bez potrzeby składania pisemnego wniosku (np. na prośbę wyrażoną w rozmowie telefonicznej).

We wniosku należy wskazać preferowaną formę udostępnienia informacji (np. w formie dokumentów elektronicznych wysłanych na adres e-mail), a organ ma obowiązek się do tego dostosować, chyba że nie dysponuje odpowiednimi środkami technicznymi.

Ustawa nie zastrzega żadnej formy dla wniosku o udostępnienie informacji publicznej. Dlatego powszechnie przyjmuje się, że może on być złożony nie tylko na piśmie lub przez EPUAP, ale także w treści e-maila. Jeżeli organ (podmiot) zamierza wydać decyzję o odmowie udostępnienia informacji, a we wniosku nie podaliśmy danych adresowych, organ zwróci się o ich uzupełnienie. W przypadku ich niepodania organ może pozostawić sprawę bez rozpoznania, a w takim przypadku zarzut bezczynności będzie bezzasadny.

W jakim terminie należy udostępnić informację?

Udostępnienia informacji publicznej na wniosek należy dokonać bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach termin ten może zostać przedłużony do 2 miesięcy, po uprzednim poinformowaniu wnioskodawcy.

Informacja przetworzona

Ustawa wyróżnia szczególny rodzaj informacji publicznej – informację przetworzoną. Dostęp do niej jest ograniczony. Niestety w przepisach nie sprecyzowano jak rozróżnić informacją prostą od informacji przetworzonej.

Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że informacją prostą jest m.in. informacja poddana anonimizacji (usunięto z niej dane osobowe, np. imię i nazwisko strony, adres zamieszkania).

Z kolei za przetworzone uznaje się m.in. informacje, które wymagają:

• przeprowadzenia analizy, redakcji, zestawienia, interpretacji informacji cząstkowych (np. przedstawienie sumarycznej kwoty kar administracyjnych nałożonych na podmioty danego rodzaju);
• takiego przygotowania (działań organizacyjnych i angażowania pracowników organu), które może zakłócić normalny tok działania organu, a tymczasem uniemożliwić mu realizowania zadań priorytetowych (czyli zadań organu).

Udostępnienie informacji publicznej przetworzonej następuje, jeżeli jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego. Przesłankę tę powinien badać organ (lub inny podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji), ale w praktyce w interesie wnioskodawcy jest wykazać jej spełnienie. Niestety organy dość często odmawiają udostępnienia informacji publicznej, zasłaniając się przepisami o informacji przetworzonej.

Co robić, jeżeli organ nie udostępnia informacji?

Jeżeli organ w ogóle nie odpowiada na wniosek po upływie wskazanego wyżej terminu oznacza to, że pozostaje w bezczynności. W takiej sytuacji można złożyć skargę na bezczynność do sądu administracyjnego. W tym przypadku złożenia skargi do sądu administracyjnego nie trzeba poprzedzać ponagleniem. Warto skontaktować się z prawnikiem lub osobą, która ma doświadczenie w składaniu tego typu skarg.

Z bezczynnością mamy do czynienia również wtedy, gdy organ odpowiada na wniosek, ale odpowiedź ta nie jest decyzją administracyjną. Zdarza się tak m.in., gdy organ twierdzi, że wnioskowana informacja w ogóle nie jest informacją publiczną. Często robią tak podmioty niebędące organami administracji publicznej (np. spółki z kapitałem Skarbu Państwa), twierdząc, że nie są podmiotami zobowiązanymi do udostępniania informacji publicznej.

Odmowa udostępnienia informacji publicznej może nastąpić jedynie w przypadkach wskazanych w art. 5 ustawy. Podstawą odmowy może być ochrona informacji niejawnych, prywatność osoby fizycznej lub tajemnica przedsiębiorcy (nie dotyczy to jednak osób pełniących funkcje publiczne).

Przesłanki te jednak nie są bezwzględne – podmiot rozpatrujący wniosek o udostępnienie informacji powinien w każdym przypadku przeanalizować czy interes publiczny nie przeważa np. nad tajemnicą przedsiębiorcy.

Odmowa udostępnienia informacji publicznej następuje w drodze decyzji (w takim przypadku decyzję wydają również podmioty inne niż organy administracji publicznej, np. spółki z kapitałem Skarbu Państwa). Od decyzji przysługuje odwołanie (w przypadku braku organu nadrzędnego – wniosek o ponowne rozpatrzenie), a następnie skarga do sądu administracyjnego. Podobnie jak w przypadku skargi na bezczynność, w tym przypadku również warto zasięgnąć pomocy prawnika lub osoby, która ma doświadczenie w pisaniu odwołań i skarg.

Czy można udostępnić informację publiczną uzyskaną od organu?

Tak, dozwolone jest dalsze udostępnianie informacji (np. poprzez publikację na stronie internetowej), chociaż niektóre organy twierdzą inaczej. Jeżeli informację publikujemy w formie, w jakiej otrzymaliśmy ją od organu, nie naruszamy prawa. Ograniczeniom podlega ponowne wykorzystanie informacji, ale ono wiąże się z jej modyfikacją, np. do celów komercyjnych. Zasady ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego określono w ustawie z dnia 25 lutego 2016 roku o ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego.