Edukacja antysmogowa

Doświadczenia pokazują, że skuteczna edukacja antysmogowa w połączeniu z informowaniem o zagrożeniu jest w stanie trwale zmienić postawy i nawyki mieszkańców. Ważne jest, aby edukacja była prowadzona wielotorowo i obejmowała wszystkie grupy wiekowe, również dzieci i seniorów. Szczególnie istotna jest obecnie edukacja z zakresu uchwał antysmogowych oraz dostępnych dotacji na wymianę kotła i termomodernizację budynku. Badania potwierdzają, iż wiedza z tego zakresu jest wciąż niewystarczająca.

Punkt obsługi Programu „Czyste Powietrze” w gminie

Tworzenie gminnych punktów obsługi beneficjenta Programu „Czyste Powietrze” przyczynia się do znacznego zwiększenia liczby składanych wniosków do tego programu. Dzięki takim punktom mieszkańcy w prosty sposób, blisko swojego miejsca zamieszkania, mogą zdobyć informacje na temat Programu i złożyć wniosek o dotację na wymianę źródła ciepła czy termomodernizację domu. To właśnie gmina jest najbliżej swoich mieszkańców i dzięki temu jest w stanie skuteczniej do nich dotrzeć i zachęcić do skorzystania z dotacji. Aktualnie gminy, które podpiszą porozumienie z WFOŚiGW mogą otrzymać wsparcie finansowe: pakiet startowy na uruchomienie punktu konsultacyjno-informacyjnego; refundację kosztów za złożone w punkcie wnioski; premiowanie gmin, z terenu których tych wniosków wpłynie najwięcej. Szczegóły tutaj: https://czystepowietrze.gov.pl/znamy-szczegoly-zachet-dla-gmin-przystepujacych-do-programu-czyste-powietrze-2/

Ekodoradca w gminie

Dobrą praktyką jest zatrudnienie w gminie Ekodoradcy, czyli dedykowanej osoby, która prowadzi działania informacyjne i edukacyjne z zakresu zanieczyszczenia powietrza oraz pomaga mieszkańcom w uzyskaniu dotacji na wymianę źródła ciepła i termomodernizacji budynku.

PRZYKŁAD: W Małopolsce, zgodnie z Programem ochrony powietrza, każda gmina musi zatrudnić Ekodoradcę, którego zadaniem będzie doradztwo dla mieszkańców, prowadzenie edukacji ekologicznej oraz pomoc w uzyskaniu dotacji na wymianę źródeł ciepła i termomodernizację budynków. W ramach projektu LIFE w Małopolsce działa już 60 Ekodoradców.

Wykorzystanie urzędowej korespondencji z mieszkańcami (np. informacji podatkowej)

Skutecznym sposobem na informowanie i edukowanie mieszkańców jest wykorzystanie urzędowej korespondencji z mieszkańcami, np. informacji podatkowej, deklaracji odpadowych itp. Taki sposób dystrybucji pozwala mieć pewność, iż trafi ona do adresata oraz sprawia, że koszty wysyłki są niższe (często zerowe). Pismo urzędowe zwiększa również wagę przekazywanej informacji – mieszkańcy traktują ją bardziej poważnie niż przypadkową ulotkę ze skrzynki pocztowej.

Edukacja w przestrzeni publicznej

Gminy dysponują zazwyczaj szerokim wachlarzem nośników, na których można umieścić materiały edukacyjne dla mieszkańców (plakaty, ulotki, broszury). Informacje mogą pojawiać się na billboardach, miejskich tablicach informacyjnych, w komunikacji zbiorowej, urzędach gminy i placówkach edukacyjnych (zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz). Antysmogowym przekazem można oblepić również gminne pojazdy.

Edukacja podczas imprez gminnych

Imprezy gminne, np. festyny, dożynki itp. gromadzą zwykle dużą grupę mieszkańców w jednym miejscu. Warto wykorzystać taką okazję do edukowania społeczności poprzez przeprowadzenie krótkiej prelekcji czy postawienie stoiska dedykowanego tematowi zanieczyszczenia powietrza, m.in. wymaganiom uchwały antysmogowej i dostępnym dotacjom. Udział w takich wydarzeniach biorą często osoby starsze, do których zazwyczaj ciężko dotrzeć, a ze względu na wiek mogą potrzebować większej pomocy, np. przy wypełnieniu wniosku o dofinansowanie do wymiany pieca.

Edukacja dzieci w szkołach

Ważnym elementem edukacji lokalnej społeczności jest zwiększanie świadomości dzieci, które w przyszłości będą odpowiedzialne za jakość powietrza, a już teraz mogą swoim zachowaniem zmienić postawę rodziców i dziadków.

PRZYKŁAD: Na stronie www.smog.edu.pl znajdują się gotowe materiały (scenariusze, karty pracy) do wykorzystania podczas zajęć z dziećmi w trzech grupach wiekowych: 6–9 lat, 10–13 oraz +14 lat, a także pomysły na zabawy i zadania interaktywne, które można wykonać samodzielnie w domu.

Edukacja seniorów

Edukacja seniorów jest niezwykle istotna, ponieważ jest to grupa, która ze względu na słabszy dostęp do informacji bywa czasami zupełnie nieświadoma wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. Jednocześnie należy pamiętać, iż to właśnie seniorzy, obok dzieci i kobiet w ciąży, są najbardziej narażeni na negatywne skutki oddychania smogiem. Edukacja najstarszych odbywać się może w ramach Uniwersytetu Trzeciego Wieku, klubów seniora czy kół hobbystycznych, np. koła gospodyń. Prócz ogólnej edukacji powinna obejmować również pomoc przy zdobyciu dotacji do wymiany starego kotła – doboru nowego źródła i wypełnieniu wniosku o dotację.

PRZYKŁAD: Strażnicy miejscy z Mysłowic podczas konferencji dla seniorów „Bądź bezpieczny w domu” przedstawili prelekcję na temat skutków zdrowotnych oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Wykład zakończył krótki happening, podczas którego strażnicy w maskach przeciwpyłowych wnieśli na salę trumnę, by unaocznić zebranym wagę problemu.

Edukacja poprzez lokalnych liderów opinii

Do promocji pozytywnych postaw i piętnowania złych nawyków warto wykorzystać popularność lokalnych liderów opinii. Mogą to być zarówno lokalni celebryci, jak i księża, muzycy, aktorzy czy inne postacie dobrze znane i lubiane w społeczności, które są w stanie wpływać na mieszkańców i zmieniać ich nawyki.

PRZYKŁAD: W spotach akcji „Nie truj sąsiada”, realizowanej przez Subregion Zachodni Województwa Śląskiego, zobaczyć można było znane osoby ściśle związane z powiatem wodzisławskim, m.in. aktora Franciszka Pieczkę i Mariana Dziędziela.

Wykorzystanie godzin dyrektorskich

W każdej szkole do dyspozycji dyrektora są godziny dodatkowe (tzw. godziny dyrektorskie), które mogą zostać przeznaczone na zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia uczniów, w szczególności zajęcia związane z kształtowaniem aktywności i kreatywności uczniów. Warto wykorzystać ten dodatkowy czas na edukację antysmogową prowadzoną przez przeszkolonych nauczycieli lub osoby bezpośrednio związane z walką z zanieczyszczeniem powietrza (np. organizacje pozarządowe).

Współpraca z Kościołem

W edukacji antysmogowej nieoceniona może być aktywna rola Kościoła. Księża podczas coniedzielnych kazań mogą uświadamiać mieszkańców, że to właśnie od nich zależy, jakim powietrzem oddychają i jakie skutki zdrowotne się z tym wiążą. Na ambonę mogą być również zapraszani eksperci, którzy opowiedzą więcej o problematyce złej jakości powietrza i wskażą dostępne rozwiązania. Msze niedzielne są dobrym sposobem na dotarcie do całych rodzin, a także osób starszych, dla których ksiądz często stanowi duży autorytet i może wpłynąć na ich postawy.

PRZYKŁAD: Polski Alarm Smogowy wraz ze Światowym Ruchem Katolików na rzecz Środowiska przy wsparciu Gościa Niedzielnego realizował kampanię „Bóg daje życie – smog je odbiera”. Informacje o uchwałach antysmogowych, o konieczności wymiany starych urządzeń grzewczych na węgiel i drewno oraz możliwych do pozyskania na ten cel dotacjach trafiły do 8000 parafii.

Plakat kampanii "Bóg daje życie - smog je odbiera"

Szkolenia dla lekarzy, policji, straży miejskiej

Są pewne grupy społeczne, które mają dużą moc opiniotwórczą i warto to wykorzystać. Lekarze powinni posiadać wykwalifikowaną wiedzę z zakresu wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie, a policja i straż miejska dobrą znajomość procedur przeprowadzenia kontroli spalania odpadów i przestrzegania uchwał antysmogowych. W związku z tym bardzo istotne jest, aby prowadzić regularne szkolenia z tego zakresu wśród zainteresowanych grup i ciągle poszerzać wiedzę i umiejętności specjalistów.

PRZYKŁAD: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego zrealizował cykl szkoleń poświęcony tematyce kontroli palenisk w gospodarstwach domowych. Łącznie w szkoleniach wzięło blisko 500 pracowników gmin, straży miejskich i policji z terenu całego województwa małopolskiego. Szkolenia przeprowadzili przedstawiciele Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu (w zakresie części praktycznej) oraz przedstawiciele Fundacji Frank Bold (w zakresie części prawnej).

Szkolenia z zakresu kontroli palenisk w Małopolsce, źródło: https://powietrze.malopolska.pl/aktualnosci/szkolenia-z-zakresu-kontroli-palenisk-domowych-zakonczone/