Uchwały antysmogowe

Uchwały antysmogowe – regulacje prawne, które mogą uchwalać sejmiki wojewódzkie na podstawie art. 96 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, by zapewnić poprawę jakości powietrza w regionie. Uchwały nakładają na mieszkańców danego regionu określone przez samorząd obowiązki dotyczące użytkowanych źródeł ciepła i montażu instalacji grzewczych w nowych budynkach. Są to więc podstawowe akty prawne, które nakładają ograniczenia w zakresie użytkowania kotłów na paliwa stałe (węgiel, biomasa) – mogą to być całkowite zakazy lub zakazy użytkowania najbardziej emisyjnych typów urządzeń. Zakazują również korzystania z poszczególnych paliw, takich jak węgiel czy drewno lub określają minimalne wymagania jakościowe, jakie te paliwa muszą spełniać.

Według ustawy uchwały mogą określać:

• Granice obszaru, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy;
• Rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia lub zakazy;
• Rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane lub parametry techniczne / rozwiązania techniczne / parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw, dopuszczonych do stosowania na tym obszarze;
• Sposób lub cel wykorzystania paliw, który jest objęty ograniczeniami określonymi w uchwale;
• Okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku;
• Obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały.

Ograniczenia i zakazy określone w uchwałach dotyczą wszystkich użytkowników urządzeń o mocy do 1 MW, w których następuje spalanie paliw stałych, czyli użytkowników kotłów oraz pieców i kominków na paliwo stałe (paliwa węglowe i biomasowe).

Każda wojewódzka uchwała antysmogowa może zostać zaostrzona przez poszczególne rady gmin. Radni mogą ustalić np. wcześniejsze terminy wymiany kotłów czy dodatkowe zakazy dla mieszkańców miasta lub gminy. Jednak zaostrzenia uchwał antysmogowych każdorazowo musi zatwierdzać odpowiedni sejmik.

Do stycznia 2021 roku uchwały antysmogowe uchwaliło 14 województw: śląskie, małopolskie, mazowieckie, wielkopolskie, dolnośląskie, lubuskie, opolskie, podkarpackie, zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, świętokrzyskie, łódzkie oraz lubelskie. Uchwał antysmogowych nie mają województwa warmińsko-mazurskie i podlaskie.

Postanowienia wojewódzkich uchwał antysmogowych

Województwo małopolskie

Uchwała z dnia 23 stycznia 2017 roku.

Węgiel kamienny:

• Dopuszczony udział masowy WK o ziarnie 0–3 mm mniejszy od 15%;
• Zakaz mułów i flotów oraz mieszanek z ich udziałem.

Węgiel brunatny:

• Dopuszczony udział masowy WB o ziarnie 0–3 mm mniejszy od 15%

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 lipca 2017 nowe kotły muszą spełniać wymagania ekoprojektu i być kotłami automatycznymi lub zgazowującymi;
• Od 1 maja 2024 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły pozaklasowe);
• Od 1 stycznia 2027 można eksploatować tylko kotły 5 klasy (zainstalowane przed wejściem w życie uchwały) i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły 3 i 4 klasy).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 lipca 2017 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 maja 2024 można eksploatować tylko kominki ekoprojektu lub o sprawności większej od 80% (do tej pory wszystkie inne należy wymienić lub doposażyć w odpylanie do poziomu ekoprojektu).

Została także przyjęta uchwała antysmogowa dla Krakowa, według której od 1 września 2019 roku obowiązuje całkowity zakaz stosowania paliw stałych.

Województwo śląskie

Uchwała z dnia 7 kwietnia 2017 roku.

Węgiel kamienny:

• Dopuszczony udział masowy WK o ziarnie 0–3 mm mniejszy od 15%;
• Zakaz mułów i flotów oraz mieszanek z ich udziałem.

Węgiel brunatny:

• Zakaz WB oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem WB

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 września 2017 nowe kotły muszą spełniać wymagania min. 5 klasy;
• Od 1 stycznia 2022 można eksploatować tylko kotły użytkowane krócej niż 10 lat (do tej pory należy wymienić starsze i nieposiadające tabliczki znamionowej);
• Od 1 stycznia 2024 można eksploatować tylko kotły użytkowane krócej niż 5 lat (do tej pory należy wymienić starsze);
• Od 1 stycznia 2026 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić wszystkie kotły pozaklasowe);
• Od 1 stycznia 2028 można eksploatować tylko kotły 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły 3 i 4 klasy).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 września 2017 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 stycznia 2023 można eksploatować tylko kominki ekoprojektu lub o sprawności większej od 80% (do tej pory wszystkie inne należy wymienić lub doposażyć w odpylanie do poziomu ekoprojektu).

Województwo dolnośląskie

Uchwała z dnia 30 listopada 2017 roku.

Węgiel kamienny:

• Zakaz węgla kamiennego w postaci sypkiej o uziarnieniu 0–3 mm;
• Zakaz mułów i flotów oraz mieszanek z ich udziałem.

Węgiel brunatny:

• Zakaz WB oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem WB

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 lipca 2018 nowe kotły muszą spełniać wymagania min. 5 klasy;
• Od 1 lipca 2024 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić wszystkie kotły pozaklasowe);
• Od 1 lipca 2028 można eksploatować tylko kotły min. 5 klasy.

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 lipca 2018 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu

Zostały przyjęte również osobne uchwały dla gminy Wrocław oraz dla uzdrowisk. Wrocławska wprowadza m.in. zakaz używania paliw najgorszej jakości od 1 lipca 2018 roku, a kotły na paliwa stałe mają zostać zlikwidowane do roku 2028. Uchwała dla uzdrowisk określa, w których miejscowościach mają zostać zlikwidowane piece na paliwa stałe i w jakim terminie.

Województwo mazowieckie

Uchwała z dnia 24 października 2017 roku.

Węgiel kamienny:

• Zakaz węgla kamiennego w postaci sypkiej o uziarnieniu 0–3 mm;
• Zakaz mułów i flotów oraz mieszanek z ich udziałem.

Węgiel brunatny:

• Zakaz WB oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem WB

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Od 11 listopada 2017 nowe kotły muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 stycznia 2023 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły pozaklasowe);
• Od 1 stycznia 2028 można eksploatować tylko kotły 5 klasy (zainstalowane przed wejściem w życie uchwały mogą być użytkowane do końca żywotności) i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły 3 i 4 klasy).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 11 listopada 2017 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 stycznia 2023 można eksploatować tylko kominki ekoprojektu (do tej pory należy wymienić wszystkie inne lub doposażyć w odpylanie).

Województwo łódzkie

Uchwała z dnia 24 października 2017 roku.

Węgiel kamienny:

• Dopuszczony udział masowy WK o ziarnie 0–3 mm mniejszy od 15%, chyba że wartość opałowa wynosi min. 24 MJ/kg i zawartość popiołu jest mniejsza od 12%;
• Zakaz mułów i flotów oraz mieszanek z ich udziałem.

Węgiel brunatny:

• Zakaz WB oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem WB

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 maja 2018 nowe kotły muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 stycznia 2025 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły pozaklasowe);
• Od 1 stycznia 2028 można eksploatować tylko kotły 5 klasy (zainstalowane przed wejściem w życie uchwały) i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły 3 i 4 klasy).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 stycznia 2022 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 stycznia 2026 można eksploatować tylko kominki ekoprojektu (do tej pory należy wymienić wszystkie inne lub doposażyć w odpylanie).

Województwo wielkopolskie

Uchwała z dnia 18 grudnia 2017 roku.

Węgiel kamienny:

• Udział masowy WK o ziarnie 0–3 mm mniejszy od 15%, chyba że wartość opałowa wynosi min. 24 MJ/kg i zawartość popiołu jest mniejsza od 12%;
• Zakaz mułów i flotów oraz mieszanek z ich udziałem;
• Dopuszczony udział masowy WK o ziarnie 0–3 mm mniejszy niż 15%.

Węgiel brunatny:

• Zakaz WB oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem WB

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 maja 2018 nowe kotły muszą spełniać wymagania ekoprojektu i być kotłami automatycznymi lub zgazowującymi;
• Od 1 stycznia 2024 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły pozaklasowe);
• Od 1 stycznia 2028 można eksploatować tylko kotły 5 klasy (zainstalowane przed wejściem w życie uchwały) i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły 3 i 4 klasy).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 maja 2018 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 stycznia 2026 można eksploatować tylko kominki ekoprojektu lub o sprawności większej od 80% (do tej pory należy wymienić wszystkie inne lub doposażyć w odpylanie).

Osobno zostały przyjęte uchwały dla Poznania i Kalisza.

Województwo opolskie

Uchwała z dnia 26 września 2017 roku.

Węgiel kamienny:

• Zakaz mułów i flotów, tj. paliw o uziarnieniu mniejszym niż 3 mm oraz paliw wyprodukowanych z wykorzystaniem mułów lub flotów;
• Udział masowy WK o ziarnie 0–3 mm mniejszy od 15%.

Węgiel brunatny:

• Zakaz WB oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem WB

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Brak ograniczeń odnośnie urządzeń

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Brak ograniczeń odnośnie urządzeń

Województwo podkarpackie

Uchwała z dnia 23 kwietnia 2018 roku.

Węgiel kamienny:

• Zakaz mułów i flotów oraz mieszanek z ich udziałem;
• Zakaz WK o uziarnieniu mniejszym od 5 mm i zawartości popiołu większej niż 12%.

Węgiel brunatny:

• Zakaz WB oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem WB

Drewno:

• Dopuszczona biomasa o wilgotności w stanie roboczym mniejszej od 20%

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 maja 2018 nowe kotły muszą spełniać wymagania ekoprojektu, a do 31 grudnia 2019 min. 5 klasy;
• Od 1 stycznia 2022 można eksploatować tylko kotły użytkowane krócej niż 10 lat (do tej pory należy wymienić starsze i nieposiadające tabliczki znamionowej);
• Od 1 stycznia 2024 można eksploatować tylko kotły użytkowane krócej niż 5 lat (do tej pory należy wymienić starsze);
• Od 1 stycznia 2026 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić wszystkie kotły pozaklasowe);
• Od 1 stycznia 2028 można eksploatować tylko kotły 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły 3 i 4 klasy).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 stycznia 2020 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu;
• Od 1 stycznia 2023 można eksploatować tylko kominki ekoprojektu lub o sprawności większej od 80% (do tej pory należy wymienić wszystkie inne lub doposażyć w odpylanie).

Województwo lubuskie

Uchwała z dnia 18 czerwca 2018 roku.

Węgiel kamienny:

• Brak ograniczeń odnośnie jakości paliw

Węgiel brunatny:

• Brak ograniczeń odnośnie jakości paliw

Drewno:

• Brak ograniczeń odnośnie jakości paliw

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 stycznia 2027 wszystkie kotły muszą spełniać wymagania 5 klasy

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 stycznia 2027 wszystkie piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu

Zostały również przyjęte uchwały dla Zielonej Góry i Gorzowa Wielkopolskiego, wprowadzające w tych miastach od 01 stycznia 2023 roku zakaz eksploatacji kotłów, pieców i kominków poniżej 5 klasy lub niespełniających wymogów ekoprojektu.

Województwo zachodniopomorskie

Uchwała z dnia 26 września 2018 roku.

Docelowo na terenie województwa od 1 maja 2019 roku zakazane będzie stosowanie paliw stałych, tj.:

• Paliwa niesortowane w rozumieniu ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. 2018 poz. 427, z późn. zm.);
• Muły i flotokoncentraty węglowe oraz mieszanki produkowane z ich wykorzystaniem;
• Węgiel brunatny;
• Paliwa niespełniające wymagań jakościowych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 3a ust. 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. 2018 poz. 427, z późn. zm.).

Docelowo na terenie województwa zachodniopomorskiego dopuszczone będzie eksploatowanie instalacji na paliwo stałe spełniające minimalny standard emisyjny zgodny z 5 klasą pod względem granicznych wartości sprawności cieplnej oraz granicznych wartości emisji zanieczyszczeń normy PN-EN 303-5:2012.

Terminy wymiany kotłów:

• Do 1 stycznia 2024 wymienić należy kotły niespełniające żadnych standardów emisyjnych (kotły bezklasowe, tzw. kopciuchy);
• Do 1 stycznia 2028 wymienić należy kotły poniżej klasy 5.

Docelowo na terenie województwa zachodniopomorskiego dopuszczone będzie eksploatowanie ogrzewaczy pomieszczeń (kominki, kozy, piece kaflowe, itp.) spełniających minimalne poziomy sezonowej efektywności energetycznej i normy emisji zanieczyszczeń dla sezonowego ogrzewania pomieszczeń określone w ust. 1 i 2 załącznika II do rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe.

Wymiana lub dostosowanie ogrzewaczy niespełniających powyższych wymogów musi nastąpić do 1 stycznia 2028 roku.

Województwo kujawsko-pomorskie

Uchwała z dnia 24 czerwca 2019 roku.

Uchwała zakazuje stosowania:

• Węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla;
• Mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem;
• Paliw w postaci sypkiej, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm wynosi więcej niż 15%;
• Biomasy stałej o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%.

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 stycznia 2024 można eksploatować tylko kotły 3, 4, 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić wszystkie kotły pozaklasowe);
• Od 1 stycznia 2028 można eksploatować tylko kotły 5 klasy i ekoprojektu (do tej pory należy wymienić kotły 3 i 4 klasy).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki):

• Od 1 stycznia 2024 nowe piece/kominki muszą spełniać wymagania ekoprojektu

Województwo świętokrzyskie

Uchwała z dnia 29 czerwca 2020 roku.

Od 1 lipca 2021 roku zakaz spalania:

• Mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem;
• Węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla;
• Węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm (czyli tzw. miałów);
• Wilgotnej biomasy, tj. o wilgotności powyżej 20%.

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 lipca 2023 zakaz stosowania kotłów pozaklasowych (tj. niespełniających norm określonych dla klasy 3 ani wyższej);
• Od 1 lipca 2024 zakaz stosowania kotłów klasy 3 lub 4;
• Od 1 lipca 2026 zakaz stosowania kotłów klasy 5;
• Od 1 lipca 2026 zakaz używania urządzeń grzewczych na paliwa stałe, jeśli istnieje możliwość przyłączenia do sieci gazowniczej lub ciepłowniczej. W przypadku urządzeń nowszych, tj. spełniających odpowiednie unijne normy ekoprojektu, zakaz ten wejdzie w życie dopiero w momencie końca ich żywotności.

Województwo pomorskie

Uchwała z dnia 28 września 2020 roku.

Od 1 stycznia 2021 roku zakaz spalania:

• Mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem);
• Węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla;
• Miału o wymiarze ziarna 1 ÷ 31,5 mm miał I, miał II, miał III, tabeli nr 6 załącznika do rozporządzenia Ministra Energii z dnia 27 września 2018 roku w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych;
• Wilgotnej biomasy, tj. o wilgotności powyżej 20%.

Kotły na paliwa stałe:

• Od 1 września 2024 zakaz stosowania kotłów pozaklasowych (tj. niespełniających norm określonych dla klasy 3 ani wyższej);
• Od 1 września 2026 zakaz stosowania kotłów klasy 3 lub 4;
• Od 1 lipca 2035 zakaz stosowania kotłów klasy 5;
• Mieszkańcy miast, którzy ogrzewają domy kotłami CO lub piecami na paliwa stałe w pierwszej kolejności mają obowiązek podłączenia się do miejskiej sieci ciepłowniczej lub gazowej. Jeśli nie ma możliwości podłączenia się do miejskiego ogrzewania, uchwały zezwalają na stosowanie gazu lub lekkiego oleju opałowego;
• Na wsiach priorytet mają sieci ciepłownicze, nie ma obowiązku korzystania z gminnych sieci gazowych.

Została przyjęta osobna uchwała antysmogowa dla Sopotu, według której zakaz używania węgla zacznie obowiązywać od 01 stycznia 2024 roku..

Województwo lubelskie

Uchwała z dnia 19 lutego 2021.

Terminy wymiany instalacji:

• Od 1 stycznia 2024 kotły bezklasowe i instalacje klas 1 i 2 wg normy PN-EN 303-5:2002;
• Od 1 stycznia 2027 instalacje klas 3 i 4 wg normy PN-EN 303-5:2012;
• Od 1 stycznia 2030 instalacje klasy 5 wg ww. normy.

Zakazuje się stosowania następujących paliw:

• Miałów i mułów węglowych, flotokoncentratów oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem;
• Węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z jego wykorzystaniem;
• Węgla kamiennego, który nie spełnia któregokolwiek z wymagań określonych prawem oraz paliw stałych produkowanych z jego wykorzystaniem;
• Biomasy, której wilgotność przekracza 20%.

Zakazuje się użytkowania instalacji na paliwo stałe w nowo budowanych budynkach mających dostęp do sieci ciepłowniczej lub gazowej (po 1 maja 2021 roku).

Efekty uchwał antysmogowych

Prof. Piotr Kleczkowski i mgr inż. Katarzyna Kotarba z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie sprawdzili jakie efekty przyniosła krakowska uchwała antysmogowa. Wprowadziła ona zakaz ogrzewania paliwami stałymi, który obowiązuje od 1 września 2019 roku. Jednocześnie trwała wymiana pieców i kotłów w całym mieście. Według szacunków Urzędu Miasta zostało jeszcze ok. 1800 palenisk, a więc w ciągu ostatnich 10 lat ich liczba zmniejszyła się około dwudziestokrotnie.

Naukowcy porównali średnie stężenia pyłów PM10 z okresu grzewczego 2012/2013 i 2019/2020. Okazuje się, że spadły one o 45,42%. W całym regionie zmiana była znacznie mniejsza – o 28,73%.

Z kolei stężenia pyłów PM2,5 w tym samym okresie spadły w Krakowie o 43,76%, a w Małopolsce o 32,15%. W Krakowie stężenia benzo(a)pirenu spadły o 42,82%. W całym województwie, z wyłączeniem stolicy Małopolski, poziomy tej rakotwórczej substancji wzrosły o ponad 14%.

Systematycznie spadała w Krakowie liczba dni z przekroczonymi dopuszczalnymi poziomami PM10. W sezonie grzewczym 2012/2013 było ich aż 125. Na przełomie 2019 i 2020 roku – 64.