Rolnictwo

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego powierzchnia użytków rolnych w Polsce w 2019 roku wyniosła 14,7 mln ha, co stanowiło ponad 45% powierzchni naszego kraju. Tego samego roku liczba zwierząt gospodarskich wynosiła 6,2 mln bydła (w tym 2,4 mln krów) oraz 11,8 mln trzody chlewnej. Rolnictwo jest sektorem, który uwalnia dużą ilość gazów cieplarnianych. W związku ze sporą skalą tej działalności wpływa ona na krajowy bilans emisji. Prawie 30% emisji metanu oraz ponad 79% emisji podtlenku azotu jest uwalniana w Polsce właśnie przez rolnictwo.

Udział w emisji poszczególnych zanieczyszczeń

Najnowsze dane emisyjne za 2018 roku wskazują, że rolnictwo (uprawy, zużycie energii w rolnictwie, żywy inwentarz) jest odpowiedzialne w Polsce za:

• 94,24% emisji amoniaku (NH₃);
• 20,69% emisji tlenków azotu (NOx);
• 16,32% emisji niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO);
• 17,00% emisji pyłu PM₁₀;
• 10,79% emisji pyłu PM_2,5.

Rolnictwo było odpowiedzialne za 8% całkowitej emisji gazów cieplarnianych (wyrażonej w ekwiwalencie CO₂) w Polsce w 2018 roku (bez sektora LULUCF). Udział rolnictwa w krajowej emisji metanu (CH₄) w roku 2018 wynosił 29,9%. Rolnictwo stanowi główne źródło emisji podtlenku azotu w Polsce (79,6%).

Główne działania rolnicze przyczyniające się do emisji

Emisja z podkategorii fermentacja jelitowa (3.A) była dominującym źródłem emisji w kategorii Rolnictwo z udziałem ok. 26,8% w emisji metanu w roku 2018. Największy udział w całkowitej emisji N₂O w roku 2018 z rolnictwa miały podkategorie: gleby rolne – 69,5%, odchody zwierzęce – 10,0%.

Źródła zanieczyszczeń powietrza pochodzących z rolnictwa:

• dwutlenek węgla (CO₂) – pojawia się w powietrzu m.in. w wyniku spalania węgla, biomasy, gazu, oleju napędowego i opałowego oraz jako produkt procesów gnilnych i kompostowania;
• metan (CH₄) – towarzyszy hodowli zwierząt, ulatnia się z niehigienicznie prowadzonych budynków gospodarskich;
• podtlenek azotu (N₂O) – powstaje w glebie nawożonej azotem, w której zachodzi proces nitryfikacji i denitryfikacji, a także w wyniku spalania paliw kopalnianych oraz biomasy;
• tlenki azotu – powstają w wyniku spalania kopalin i biomasy oraz w efekcie utleniania amoniaku (obornik, gnojówka, gnojowica);
• zapylenie powietrza – jest efektem nieodpowiednio wykonywanych prac agrotechnicznych, podczas których cząsteczki gleby, biomasy (kurz roślinny) unoszą się w powietrzu, pojawia się też podczas spalania śmieci, paliw, resztek roślinnych;
• odór – powstaje wskutek procesów gnilnych czyli mikrobiologicznego rozkładu substancji organicznych przy ograniczonym dostępie tlenu.

Jednym z dodatkowych źródeł zanieczyszczeń powietrza może być wypalanie łąk, czyli wypalanie roślinności stosowane bywa jako forma oczyszczania terenów nieużytków rolnych, wczesnowiosenny i późnojesienny sposób oczyszczania pastwisk lub sposób na letnie oczyszczanie pól po zbiorach. W 2017 roku odnotowano ponad 38 000 przypadków pożarów łąk, pastwisk, nieużytków i trzcinowisk, które zostały świadomie wywołane przez ludzi. Wypalanie traw jest prawnie zakazane. W ustawie z 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody wprowadzono zakaz wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów. Za łamanie tego zakazu grożą sankcje karne w postaci grzywny albo aresztu. Jednym ze skutków ekologicznych takiego działania jest emisja szkodliwych związków, takich jak dioksyny czy wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne.