Indeksy jakości powietrza: Różnice pomiędzy wersjami

Z Smogopedia
Skocz do: nawigacja, szukaj
 
(Nie pokazano 19 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
 
[[Category:Monitoring jakości powietrza]]
 
[[Category:Monitoring jakości powietrza]]
−
'''Indeksy Jakości Powietrza''' (ang. ''Air Quality Index'' – ''AQI'') to proste wskaźniki pozwalające ocenić jakość powietrza. Wyznacza się je w oparciu o pomiary lub prognozy stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza, przede wszystkim: pyłu zawieszonego frakcji PM<sub>10</sub> i PM<sub>2,5</sub>, ozonu O<sub>3</sub>, dwutlenku azotu NO<sub>2</sub>, dwutlenku siarki SO<sub>2</sub>, benzenu C<sub>6</sub>H<sub>6</sub> i tlenku węgla CO<ref>[https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/indeks-jakosci-powietrza ''https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/indeks-jakosci-powietrza'']
+
'''Indeksy jakości powietrza''' (ang. ''Air Quality Index'' – ''AQI'') to proste wskaźniki pozwalające ocenić jakość powietrza. Wyznacza się je w oparciu o pomiary lub prognozy stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza, przede wszystkim: pyłu zawieszonego frakcji PM<sub>10</sub> i PM<sub>2,5</sub>, ozonu O<sub>3</sub>, dwutlenku azotu NO<sub>2</sub>, dwutlenku siarki SO<sub>2</sub>, benzenu C<sub>6</sub>H<sub>6</sub> i tlenku węgla CO<ref>[https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/indeks-jakosci-powietrza https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/indeks-jakosci-powietrza]
 
</ref>.
 
</ref>.
  
Linia 10: Linia 10:
 
Polski Indeks Jakości Powietrza jest obliczany wyłącznie na podstawie 1-godzinnych danych ze stacji automatycznych funkcjonujących w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Zanieczyszczenia, na podstawie których liczony jest indeks: dwutlenek siarki (SO<sub>2</sub>), dwutlenek azotu (NO<sub>2</sub>), pył PM<sub>10</sub>, pył PM<sub>2,5</sub>, tlenek węgla (CO), benzen (C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>), ozon (O<sub>3</sub>). jakości powietrzana podstawie 1-godzinnych stężeń zanieczyszcze. W przypadku indeksu indywidualnego przy braku dostatecznej informacji pomiarowej do obliczenia indeksu dany punkt nie wyświetla się. Wartość indeksu jest w oparciu o wartości poniższej tabeli zakresów (średnie 1-godzinne).
 
Polski Indeks Jakości Powietrza jest obliczany wyłącznie na podstawie 1-godzinnych danych ze stacji automatycznych funkcjonujących w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Zanieczyszczenia, na podstawie których liczony jest indeks: dwutlenek siarki (SO<sub>2</sub>), dwutlenek azotu (NO<sub>2</sub>), pył PM<sub>10</sub>, pył PM<sub>2,5</sub>, tlenek węgla (CO), benzen (C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>), ozon (O<sub>3</sub>). jakości powietrzana podstawie 1-godzinnych stężeń zanieczyszcze. W przypadku indeksu indywidualnego przy braku dostatecznej informacji pomiarowej do obliczenia indeksu dany punkt nie wyświetla się. Wartość indeksu jest w oparciu o wartości poniższej tabeli zakresów (średnie 1-godzinne).
  
−
 
+
[[Plik:Rysunek nr 1.jpg|mały|brak|''Rysunek 1. Tabela zakresów stężeń 1-godzinnych zanieczyszczeń dla poszczególnych klas Polskiego Indeksu Jakości Powietrza''<ref>[https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations ''https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations''] </ref>]]
  
 
Zakresy poszczególnych progów charakteryzują się przedziałami lewostronnie otwartymi i prawostronnie domkniętymi, czyli dla przykładu wartość PM<sub>10</sub> = 49,9 µg/m<sup>3</sup> oraz PM<sub>10</sub> = 50,0 µg/m<sup>3</sup> przyjmuje indeks „Dobry”, natomiast PM<sub>10</sub> = 50,1 µg/m<sup>3</sup> jest dopiero indeksem „Umiarkowanym”, co zostało przedstawione na poniższym rysunku. Przy przypisywaniu progów stosuje się takie same zasady, jak przy porównywaniu z wartościami norm. Np. gdy norma wynosi 50 µg/m<sup>3</sup>, to stężenie wynoszące 50 µg/m<sup>3</sup> nie jest jeszcze jej przekroczeniem. Przy zaliczaniu wartości do klasy indeksu nie stosuje się zaokrągleń.
 
Zakresy poszczególnych progów charakteryzują się przedziałami lewostronnie otwartymi i prawostronnie domkniętymi, czyli dla przykładu wartość PM<sub>10</sub> = 49,9 µg/m<sup>3</sup> oraz PM<sub>10</sub> = 50,0 µg/m<sup>3</sup> przyjmuje indeks „Dobry”, natomiast PM<sub>10</sub> = 50,1 µg/m<sup>3</sup> jest dopiero indeksem „Umiarkowanym”, co zostało przedstawione na poniższym rysunku. Przy przypisywaniu progów stosuje się takie same zasady, jak przy porównywaniu z wartościami norm. Np. gdy norma wynosi 50 µg/m<sup>3</sup>, to stężenie wynoszące 50 µg/m<sup>3</sup> nie jest jeszcze jej przekroczeniem. Przy zaliczaniu wartości do klasy indeksu nie stosuje się zaokrągleń.
  
−
 
+
[[Plik:Rysunek nr 2.png|mały|brak|''Rysunek 2. Polski Indeks Jakości Powietrza – jak odczytywać indeksy indywidualne w zależności do stężenia danego zanieczyszczenia''<ref>Opracowanie własne na podstawie: [https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations ''https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations''] </ref>]]
  
 
Przykład wyznaczania Polskiego Indeksu Jakości Powietrza: dla danego dnia, o godzinie 12:00 odnotowano następujące stężenia zanieczyszczeń:
 
Przykład wyznaczania Polskiego Indeksu Jakości Powietrza: dla danego dnia, o godzinie 12:00 odnotowano następujące stężenia zanieczyszczeń:
Linia 31: Linia 31:
 
Wartości bieżące Polskiego Indeksu Jakości Powietrza dla całego kraju są dostępne na stronie GIOŚ: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current.
 
Wartości bieżące Polskiego Indeksu Jakości Powietrza dla całego kraju są dostępne na stronie GIOŚ: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current.
  
−
[[File:media/image3.png|482x279px]]
+
[[Plik:Rysunek 3. Polski Indeks Jakości Powietrza – widok wartości z całej Polski na mapie GIOŚ.png|mały|brak|''Rysunek 3. Polski Indeks Jakości Powietrza – widok wartości z całej Polski na mapie GIOŚ''<ref>[https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current ''https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current''] </ref>]]
−
 
 
−
''Rysunek 3. Polski Indeks Jakości Powietrza – widok wartości z całej Polski na mapie GIOŚ''<ref>[https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current ''https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current'']
 
−
</ref>
 
  
 
Informacje o wartościach Polskiego Indeksu Jakości Powietrza są również dostępne na aplikacjach na urządzenia mobilne. Są to m.in.: Jakość powietrza w Polsce<ref>[https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.gios.jakoscpowietrzawpolsce ''https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.gios.jakoscpowietrzawpolsce'']
 
Informacje o wartościach Polskiego Indeksu Jakości Powietrza są również dostępne na aplikacjach na urządzenia mobilne. Są to m.in.: Jakość powietrza w Polsce<ref>[https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.gios.jakoscpowietrzawpolsce ''https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.gios.jakoscpowietrzawpolsce'']
Linia 40: Linia 37:
 
</ref>.
 
</ref>.
  
−
Tabela 1. Informacje zdrowotne dla poszczególnych kategorii Polskiego Indeksu Jakości Powietrza<ref>[http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations ''http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations'']
+
[[Plik:Tabela 1 - kategorie.jpg|mały|brak|Tabela 1. Informacje zdrowotne dla poszczególnych kategorii Polskiego Indeksu Jakości Powietrza<ref>[http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations ''http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations''] </ref>]]
−
</ref>
 
−
 
 
−
{|
 
−
! '''Kategoria'''
 
−
! '''Informacje zdrowotne'''
 
−
|-
 
−
| Bardzo dobry
 
−
| Jakość powietrza jest bardzo dobra, zanieczyszczenie powietrza nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, warunki bardzo sprzyjające do wszelkich aktywności na wolnym powietrzu, bez ograniczeń.
 
−
|-
 
−
| Dobry
 
−
| Jakość powietrza jest zadowalająca, zanieczyszczenie powietrza powoduje brak lub niskie ryzyko zagrożenia dla zdrowia. Można przebywać na wolnym powietrzu i wykonywać dowolną aktywność, bez ograniczeń.
 
−
|-
 
−
| Umiarkowany
 
−
| Jakość powietrza jest akceptowalna. Zanieczyszczenie powietrza może stanowić zagrożenie dla zdrowia w szczególnych przypadkach (dla osób chorych, osób starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci). Warunki umiarkowane do aktywności na wolnym powietrzu.
 
−
|-
 
−
| Dostateczny
 
−
| Jakość powietrza jest dostateczna, zanieczyszczenie powietrza stanowi zagrożenie dla zdrowia (szczególnie dla osób chorych, starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci) oraz może mieć negatywne skutki zdrowotne. Należy rozważyć ograniczenie (skrócenie lub rozłożenie w czasie) aktywności na wolnym powietrzu, szczególnie jeśli ta aktywność wymaga długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego.
 
−
|-
 
−
| Zły
 
−
| Jakość powietrza jest zła, osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny unikać przebywania na wolnym powietrzu. Pozostała populacja powinna ograniczyć do minimum wszelką aktywność fizyczną na wolnym powietrzu – szczególnie wymagającą długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego.
 
−
|-
 
−
| Bardzo zły
 
−
| Jakość powietrza jest bardzo zła i ma negatywny wpływ na zdrowie. Osoby chore, starsze, kobiety w ciąży oraz małe dzieci powinny bezwzględnie unikać przebywania na wolnym powietrzu. Pozostała populacja powinna ograniczyć przebywanie na wolnym powietrzu do niezbędnego minimum. Wszelkie aktywności fizyczne na zewnątrz są odradzane. Długotrwała ekspozycja na działanie substancji znajdujących się w powietrzu zwiększa ryzyko wystąpienia zmian m.in. w układzie oddechowym, naczyniowo-sercowym oraz odpornościowym.
 
−
|-
 
−
| Brak indeksu
 
−
| „Brak Indeksu” odpowiada sytuacji, gdy na danej stacji pomiarowej nie są aktualnie prowadzone pomiary pyłu zawieszonego lub ozonu, a jeden z nich jest w danej chwili decydującym zanieczyszczeniem powietrza w województwie. Indeks Jakości Powietrza nie jest wtedy wyznaczany, a kolor punktów na mapie bieżących danych pomiarowych zmienia się na szary. Stacja pomimo braku określonego indeksu jest nadal widoczna i jest możliwość sprawdzenia wszystkich pozostałych wyników pomiarów.
 
−
|}
 
  
 
= Lokalne indeksy jakości powietrza =
 
= Lokalne indeksy jakości powietrza =
Linia 79: Linia 49:
 
Wrocław wprowadził w 2019 roku własne narzędzie służące informowaniu mieszkańców o zagrożeniu związanym z zanieczyszczeniem powietrza – '''Wrocławski Indeks Powietrza'''. Indeks ten w założeniu jego twórców ma służyć lepszemu informowaniu mieszkańców miasta o zagrożeniach związanych z zanieczyszczeniem powietrza. Tym samym Wrocław dołącza do grupy miast, która zdecydowała się wprowadzić zmiany w informowaniu na poziomie lokalnym. Wrocławski Indeks Powietrza jest sześciostopniową skalą, w ramach której poszczególne stopnie informują o tym, które aktywności (i dla jakiej grupy mieszkańców) są zalecane bądź nie.
 
Wrocław wprowadził w 2019 roku własne narzędzie służące informowaniu mieszkańców o zagrożeniu związanym z zanieczyszczeniem powietrza – '''Wrocławski Indeks Powietrza'''. Indeks ten w założeniu jego twórców ma służyć lepszemu informowaniu mieszkańców miasta o zagrożeniach związanych z zanieczyszczeniem powietrza. Tym samym Wrocław dołącza do grupy miast, która zdecydowała się wprowadzić zmiany w informowaniu na poziomie lokalnym. Wrocławski Indeks Powietrza jest sześciostopniową skalą, w ramach której poszczególne stopnie informują o tym, które aktywności (i dla jakiej grupy mieszkańców) są zalecane bądź nie.
  
−
[[File:media/image4.png|570x297px]]
+
[[Plik:Rysunek 4. Wrocławski Indeks Jakości Powietrza.png|mały|brak|''Rysunek 4. Wrocławski Indeks Jakości Powietrza''<ref>[https://www.wroclaw.pl/srodowisko/jakosc-powietrza-we-wroclawiu ''https://www.wroclaw.pl/srodowisko/jakosc-powietrza-we-wroclawiu''] </ref>]]
−
 
 
−
''Rysunek 4. Wrocławski Indeks Jakości Powietrza''<ref>[https://www.wroclaw.pl/srodowisko/jakosc-powietrza-we-wroclawiu ''https://www.wroclaw.pl/srodowisko/jakosc-powietrza-we-wroclawiu'']
 
−
</ref>
 
  
 
= Międzynarodowe indeksy jakości powietrza =
 
= Międzynarodowe indeksy jakości powietrza =
Linia 96: Linia 63:
 
</ref>. Do indeksu wliczanie jest stężenia godzinowe, a dla średniej 24-godzinnej są to dane z poprzedzających 24-godzin pomiarów. Indeks odpowiada najgorszemu poziomowi dowolnego z 5 zanieczyszczeń zgodnie z poniższym schematem.
 
</ref>. Do indeksu wliczanie jest stężenia godzinowe, a dla średniej 24-godzinnej są to dane z poprzedzających 24-godzin pomiarów. Indeks odpowiada najgorszemu poziomowi dowolnego z 5 zanieczyszczeń zgodnie z poniższym schematem.
  
−
{|
+
[[Plik:European Air Quality Index, EAQI.jpg|mały|brak|European Air Quality Index, EAQI]]
−
| '''Zanieczyszczenie'''
 
−
| '''Poziom indeksu''' (Index level)'''<br />
 
−
'''(na podstawie stężeń zanieczyszczeń wyrażonych w µg/m3)
 
−
|-
 
−
|
 
−
 
 
−
| '''Dobry''' (Good)
 
−
|-
 
−
| PM<sub>2,5</sub>
 
−
| 0–10
 
−
|-
 
−
| PM<sub>10</sub>
 
−
| 0–20
 
−
|-
 
−
| NO<sub>2</sub>
 
−
| 0–40
 
−
|-
 
−
| O<sub>3</sub>
 
−
| 0–50
 
−
|-
 
−
| SO<sub>2</sub>
 
−
| 0–100
 
−
|}
 
  
 
Wyniki EAQI są dostępne dla całej Europy na stronie:
 
Wyniki EAQI są dostępne dla całej Europy na stronie:
Linia 126: Linia 70:
 
</ref>.
 
</ref>.
  
−
[[File:media/image5.png|604x284px]]
+
[[Plik:Rysunek 5. Interaktywna mapa dla EAQI.png|mały|brak|''Rysunek 5. Interaktywna mapa dla EAQI''<ref>[https://airindex.eea.europa.eu/Map/AQI/Viewer/ ''https://airindex.eea.europa.eu/Map/AQI/Viewer/#''] </ref>]]
−
 
 
−
''Rysunek 5. Interaktywna mapa dla EAQI''<ref>[https://airindex.eea.europa.eu/Map/AQI/Viewer/ ''https://airindex.eea.europa.eu/Map/AQI/Viewer/#'']
 
−
</ref>
 
  
 
== CAQI ==
 
== CAQI ==
Linia 144: Linia 85:
 
</ref>.
 
</ref>.
  
−
[[File:media/image6.png|604x274px]]
+
[[Plik:Rysunek 6. Klasy i progi CAQI dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz typów stacji.png|mały|brak|''Rysunek 6. Klasy i progi CAQI dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz typów stacji''<ref>[https://www.airqualitynow.eu/pl/about_indices_definition.php ''https://www.airqualitynow.eu/pl/about_indices_definition.php''] </ref>]]
−
 
 
−
''Rysunek 6. Klasy i progi CAQI dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz typów stacji''<ref>[https://www.airqualitynow.eu/pl/about_indices_definition.php ''https://www.airqualitynow.eu/pl/about_indices_definition.php'']
 
−
</ref>
 
  
 
== AQI ==
 
== AQI ==
Linia 155: Linia 93:
 
</ref>.
 
</ref>.
  
−
{|
+
[[Plik:Rysunek 7 Poziomy AQI.png|mały|brak|''Rysunek 7. Poziomy AQI''<ref>Opracowanie własne na podstawie: [https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics/ ''https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics/''] </ref>]]
−
| '''Poziomy indeksu'''
 
−
| '''Wartości indeksu'''
 
−
|-
 
−
| Dobry (Good)
 
−
| 0 to 50
 
−
|-
 
−
| Umiarkowany (Moderate)
 
−
| 51 to 100
 
−
|-
 
−
| Niezdrowy dla grup wrażliwych (Unhealthy for Sensitive Groups)
 
−
| 101 to 150
 
−
|-
 
−
| Niezdrowy (Unhealthy)
 
−
| 151 to 200
 
−
|-
 
−
| Bardzo niezdrowy (Very Unhealthy)
 
−
| 201 to 300
 
−
|-
 
−
| Toksyczny (Hazardous)
 
−
| 301 or more
 
−
|}
 
−
 
 
−
''Rysunek 7. Poziomy AQI''<ref>Opracowanie własne na podstawie: [https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics/ ''https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics/'']
 
−
</ref>
 
  
 
AQI to najwyższa spośród obliczonych wartości dla każdego zanieczyszczenia. Do obliczeń stosuje się tabelę punktów granicznych, z której wybiera się progi w zależności od stężenia zanieczyszczenia. Ostatnim krokiem jest obliczenie indeksu według wzoru z wykorzystaniem zaokrąglonej wartości stężenia oraz punktów granicznych odczytanych z tabeli<ref>Technical Assistance Document for the Reporting of Daily Air Quality – the Air Quality Index (AQI) [https://www.airnow.gov/sites/default/files/2020-05/aqi-technical-assistance-document-sept2018.pdf ''https://www.airnow.gov/sites/default/files/2020-05/aqi-technical-assistance-document-sept2018.pdf'']
 
AQI to najwyższa spośród obliczonych wartości dla każdego zanieczyszczenia. Do obliczeń stosuje się tabelę punktów granicznych, z której wybiera się progi w zależności od stężenia zanieczyszczenia. Ostatnim krokiem jest obliczenie indeksu według wzoru z wykorzystaniem zaokrąglonej wartości stężenia oraz punktów granicznych odczytanych z tabeli<ref>Technical Assistance Document for the Reporting of Daily Air Quality – the Air Quality Index (AQI) [https://www.airnow.gov/sites/default/files/2020-05/aqi-technical-assistance-document-sept2018.pdf ''https://www.airnow.gov/sites/default/files/2020-05/aqi-technical-assistance-document-sept2018.pdf'']
Linia 215: Linia 129:
 
</ref>.
 
</ref>.
  
−
{|
+
[[Plik:Rysunek 8. AQHI.png|mały|brak|''Rysunek 8. Skala indeksu AQHI''<ref>Opracowanie własne na podstawie: [https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#What_is_AQHI ''https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#What_is_AQHI''] </ref>]]
−
| '''1'''
 
−
| '''2'''
 
−
| '''3'''
 
−
| '''4'''
 
−
| '''5'''
 
−
| '''6'''
 
−
| '''7'''
 
−
| '''8'''
 
−
| '''9'''
 
−
| '''10'''
 
−
| '''+'''
 
−
|-
 
−
|
 
−
Ryzyko niskie
 
−
 
 
−
(Low Risk)
 
−
|
 
−
Średnie ryzyko
 
−
 
 
−
(Moderate Risk)
 
−
|
 
−
Wysokie ryzyko
 
−
 
 
−
(High Risk)
 
−
|
 
−
Bardzo wysokie ryzyko
 
−
 
 
−
(Very High Risk)
 
−
|-
 
−
| (1–3)
 
−
| (4–6)
 
−
| (7–10)
 
−
|
 
−
 
 
−
|}
 
−
 
 
−
''Rysunek 8. Skala indeksu AQHI''<ref>Opracowanie własne na podstawie: [https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#What_is_AQHI ''https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#What_is_AQHI'']
 
−
</ref>
 
  
 
Obliczanie wartości AQHI dla konkretnej społeczności (lokalnie) nie wymaga jedynie znajomości stężeń zanieczyszczeń środowiska. Wykorzystuje się wartości tzw. ważone populacyjnie oraz funkcje wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie (tzw. ryzyko relatywne, ''relative risk'', RR<ref>[https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#calculated ''https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#calculated'']
 
Obliczanie wartości AQHI dla konkretnej społeczności (lokalnie) nie wymaga jedynie znajomości stężeń zanieczyszczeń środowiska. Wykorzystuje się wartości tzw. ważone populacyjnie oraz funkcje wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie (tzw. ryzyko relatywne, ''relative risk'', RR<ref>[https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#calculated ''https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#calculated'']
Linia 282: Linia 158:
 
* przedwczesnego zgonu u osób starszych<ref>[https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html ''https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html'']</ref>.
 
* przedwczesnego zgonu u osób starszych<ref>[https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html ''https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html'']</ref>.
  
−
[[File:media/image7.png|604x272px]]
+
[[Plik:Rysunek 9. Skala WIPz.png|mały|brak|''Rysunek 9. Skala WIPz''<ref>[https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html ''https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html''] </ref>]]
−
 
 
−
''Rysunek 9. Skala WIPz''<ref>[https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html ''https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html'']
 
−
</ref>
 
−
 
 
−
[[File:media/image8.png|511x376px]]
 
  
−
''Rysunek 10. Prezentacja wyniku WIPz dla dzieci chorujących na astmę oskrzelową na stacji Śródmieście''<ref>[https://wip.um.warszawa.pl/index.html ''https://wip.um.warszawa.pl/index.html'']
+
[[Plik:Rysunek 10. Prezentacja wyniku WIPz dla dzieci chorujących na astmę oskrzelową na stacji Śródmieście.png|mały|brak|''Rysunek 10. Prezentacja wyniku WIPz dla dzieci chorujących na astmę oskrzelową na stacji Śródmieście''<ref>[https://wip.um.warszawa.pl/index.html ''https://wip.um.warszawa.pl/index.html''] </ref>]]
−
</ref>
 
  
 
<references />
 
<references />

Aktualna wersja na dzień 12:51, 3 wrz 2021

Indeksy jakości powietrza (ang. Air Quality Index – AQI) to proste wskaźniki pozwalające ocenić jakość powietrza. Wyznacza się je w oparciu o pomiary lub prognozy stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza, przede wszystkim: pyłu zawieszonego frakcji PM10 i PM2,5, ozonu O3, dwutlenku azotu NO2, dwutlenku siarki SO2, benzenu C6H6 i tlenku węgla CO[1].

Polski Indeks Jakości Powietrza[edytuj]

W opracowanym i zalecanym przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) Polskim Indeksie Jakości Powietrza dla każdego z tych zanieczyszczeń wyznaczono 6 przedziałów stężeń (klas jakości powietrza), pozwalających ocenić panujące warunki oraz zastosować odpowiednie zalecenia zdrowotne[2].

Polski Indeks Jakości Powietrza jest obliczany wyłącznie na podstawie 1-godzinnych danych ze stacji automatycznych funkcjonujących w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Zanieczyszczenia, na podstawie których liczony jest indeks: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), pył PM10, pył PM2,5, tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3). jakości powietrzana podstawie 1-godzinnych stężeń zanieczyszcze. W przypadku indeksu indywidualnego przy braku dostatecznej informacji pomiarowej do obliczenia indeksu dany punkt nie wyświetla się. Wartość indeksu jest w oparciu o wartości poniższej tabeli zakresów (średnie 1-godzinne).

Rysunek 1. Tabela zakresów stężeń 1-godzinnych zanieczyszczeń dla poszczególnych klas Polskiego Indeksu Jakości Powietrza[3]

Zakresy poszczególnych progów charakteryzują się przedziałami lewostronnie otwartymi i prawostronnie domkniętymi, czyli dla przykładu wartość PM10 = 49,9 µg/m3 oraz PM10 = 50,0 µg/m3 przyjmuje indeks „Dobry”, natomiast PM10 = 50,1 µg/m3 jest dopiero indeksem „Umiarkowanym”, co zostało przedstawione na poniższym rysunku. Przy przypisywaniu progów stosuje się takie same zasady, jak przy porównywaniu z wartościami norm. Np. gdy norma wynosi 50 µg/m3, to stężenie wynoszące 50 µg/m3 nie jest jeszcze jej przekroczeniem. Przy zaliczaniu wartości do klasy indeksu nie stosuje się zaokrągleń.

Rysunek 2. Polski Indeks Jakości Powietrza – jak odczytywać indeksy indywidualne w zależności do stężenia danego zanieczyszczenia[4]

Przykład wyznaczania Polskiego Indeksu Jakości Powietrza: dla danego dnia, o godzinie 12:00 odnotowano następujące stężenia zanieczyszczeń:

  • PM10 – 141 µg/m3 (klasa 5, „zły”)
  • PM2,5 – 125 µg/m3 (klasa 6, „bardzo zły”)
  • O3 – 36 µg/m3 (klasa 2, „dobry”)
  • NO2 – 121 µg/m3 (klasa 3, „umiarkowany”)
  • SO2 – 35 µg/m3 (klasa 1, „bardzo dobry”)
  • C6H6 – 1 µg/m3 (klasa 1, „bardzo dobry”)
  • CO – 300 µg/m3 (klasa 1, „bardzo dobry”)

Przy takich stężeniach aktualny Indeks Jakości Powietrza dla godziny 12:00 przyjmuje wartość 6 („bardzo zły”), określoną przez stężenie pyłu zawieszonego PM2,5[5].

Wartości bieżące Polskiego Indeksu Jakości Powietrza dla całego kraju są dostępne na stronie GIOŚ: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current.

Rysunek 3. Polski Indeks Jakości Powietrza – widok wartości z całej Polski na mapie GIOŚ[6]

Informacje o wartościach Polskiego Indeksu Jakości Powietrza są również dostępne na aplikacjach na urządzenia mobilne. Są to m.in.: Jakość powietrza w Polsce[7] czy Kanarek – ostrzeżenia o smogu[8].

Tabela 1. Informacje zdrowotne dla poszczególnych kategorii Polskiego Indeksu Jakości Powietrza[9]

Lokalne indeksy jakości powietrza[edytuj]

Mimo, iż zalecanym dla Polski indeksem jakości powietrza jest ten opracowany przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, to część miast decyduje się na własny sposób przekazywania informacji. Wynika to na przykład z tego, że dane miasto posiada własne czujniki i interpretację pomiarów opiera na znanym międzynarodowym indeksie, np. w Przemyślu jest to CAQI[10]. Innym razem, jak w przypadku Wrocławia, może to być chęć wprowadzenia bardziej restrykcyjnych poziomów indeksów tak, aby odzwierciedlały rzeczywisty negatywny wpływ na zdrowie ludzkie[11].

Wrocławski Indeks Jakości Powietrza[edytuj]

Wrocław wprowadził w 2019 roku własne narzędzie służące informowaniu mieszkańców o zagrożeniu związanym z zanieczyszczeniem powietrza – Wrocławski Indeks Powietrza. Indeks ten w założeniu jego twórców ma służyć lepszemu informowaniu mieszkańców miasta o zagrożeniach związanych z zanieczyszczeniem powietrza. Tym samym Wrocław dołącza do grupy miast, która zdecydowała się wprowadzić zmiany w informowaniu na poziomie lokalnym. Wrocławski Indeks Powietrza jest sześciostopniową skalą, w ramach której poszczególne stopnie informują o tym, które aktywności (i dla jakiej grupy mieszkańców) są zalecane bądź nie.

Rysunek 4. Wrocławski Indeks Jakości Powietrza[12]

Międzynarodowe indeksy jakości powietrza[edytuj]

Przedstawianie danych o jakości powietrza za pomocą indeksów przyjmuje w tym momencie różne postacie. Różnią się one między sobą tym, jakie zanieczyszczenia się uwzględnia, wartości progów dla poszczególnych klas, itd. Jest to bardzo ważne, jeśli chcemy porównywać ze sobą te wyniki czy po prostu dobrze je interpretować. Kolory i nazwy klas indeksów mogą być dokładnie takie same, ale odzwierciedlają inną jakość powietrza czy generują inne zalecenia zdrowotne. O tym zagadnieniu pisał już w przeszłości SmogLab[13].

EAQI[edytuj]

W listopadzie 2017roku Europejska Agencja Środowiska[14] (the European Environment Agency, EEA) ogłosiła Europejski Indeks Jakości Powietrza (the European Air Quality Index, EAQI) i zaczęła zachęcać do jego stosowania na stronach internetowych oraz informowania innymi sposobami opinii publicznej o jakości powietrza[15]. Indeks ten dostarcza informacji o aktualnej sytuacji w zakresie jakości powietrza w oparciu o pomiary z ponad 2000 stacji monitorowania jakości powietrza w całej Europie i opiera się na 5 kluczowych zanieczyszczeniach, które szkodzą zdrowiu ludzi i środowisku: pył zawieszony (PM2,5 i PM10), ozon w warstwie przyziemnej (O3), dwutlenek azotu (NO2) i dwutlenek siarki (SO2)[16]. Do indeksu wliczanie jest stężenia godzinowe, a dla średniej 24-godzinnej są to dane z poprzedzających 24-godzin pomiarów. Indeks odpowiada najgorszemu poziomowi dowolnego z 5 zanieczyszczeń zgodnie z poniższym schematem.

European Air Quality Index, EAQI

Wyniki EAQI są dostępne dla całej Europy na stronie:

https://airindex.eea.europa.eu/Map/AQI/Viewer/#. Na interaktywnej mapie można śledzić aktualną jakość powietrza dla poszczególnych stacji. Użytkownicy mogą powiększyć mapę lub wyszukać dowolne miasto lub region w Europie, aby sprawdzić ogólną jakość powietrza i wyniki pomiarów głównych substancji zanieczyszczających. Wyświetlona jest ogólna ocena dla każdej stacji monitorującej, oznaczonej kolorową kropką na mapie, odpowiadająca najwyższemu stężeniu dowolnej z 5 substancji zanieczyszczających[17].

Rysunek 5. Interaktywna mapa dla EAQI[18]

CAQI[edytuj]

Wspólny wskaźnik jakości powietrza (the Common Air Quality Index, CAQI) to wskaźnik jakości powietrza stosowany oficjalnie w Europie od 2006 do 2017 roku[19]. Nadal jest on wykorzystywany w prezentacji stanu jakości powietrza na różnych stronach[20] i w aplikacjach. Indeks ten posiada 5 poziomów, które przedstawione są na skali od 0 (bardzo niski) do >100 (bardzo wysoki) – jest to względna miara ilości zanieczyszczeń powietrza. Doczekał się również pewnych zmodyfikowanych wersji, jak np. AirlyCAQI[21], gdzie poziomów jest 7. Oryginalny indeks opiera się na 3 głównych zanieczyszczeniach w Europie: PM10, NO2, O3 można wziąć pod uwagę 3 dodatkowe zanieczyszczenia (CO, PM2,5 i SO2), gdy dane te są również dostępne. Kalkulacja indeksu (wyniki można sprawdzić na stronie: https://www.airqualitynow.eu/pl/comparing_home.php) następuje w oparciu o przegląd wielu istniejących indeksów jakości powietrza i odzwierciedla w jak największym stopniu UE progi alarmowe i dobowe wartości dopuszczalne. W celu łatwiejszych porównań miast, niezależnie od charakteru sieci monitoringu, dwie sytuacje są zdefiniowane:

  • tło – reprezentujące ogólną sytuację w danej aglomeracji (oparte na stacjach monitoringu tła miejskiego);
  • komunikacyjne – reprezentujące miejsca w pobliżu ulic w miastach o dużym ruchu (w oparciu o stacje komunikacyjne monitoringu).

Wartości indeksów są aktualizowane co godzinę (dla tych miast, które dostarczają dane godzinowe) oraz [22].

Rysunek 6. Klasy i progi CAQI dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz typów stacji[23]

AQI[edytuj]

Agencja Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych[24] (the United States Environmental Protection Agency, EPA) opracowała Indeks Jakości Powietrza (Air Quality Index, AQI) podzielony na 6 kategorii wskazujących na coraz większe zagrożenie dla zdrowia. Indeks ten jest dość powszechnie stosowany na różnych stronach internetowych zbierających dane o jakości powietrza, np.: https://aqicn.org/. Wartość AQI powyżej 300 oznacza niebezpieczną jakość powietrza, a poniżej 50 jakość powietrza jest dobra. Dla każdego zanieczyszczenia wartość AQI wynosząca 100 odpowiada (na ogół) stężeniu powietrza w otoczeniu, które jest równe poziomowi krótkoterminowej krajowej normy jakości powietrza w zakresie ochrony zdrowia publicznego. Stąd wartości AQI na poziomie 100 lub poniżej są uważane za zadowalające. Kiedy wartości AQI przekraczają 100, jakość powietrza jest niezdrowa: najpierw dla pewnych wrażliwych grup ludzi (100–150), a następnie dla wszystkich, gdy wartości AQI rosną[25].

Rysunek 7. Poziomy AQI[26]

AQI to najwyższa spośród obliczonych wartości dla każdego zanieczyszczenia. Do obliczeń stosuje się tabelę punktów granicznych, z której wybiera się progi w zależności od stężenia zanieczyszczenia. Ostatnim krokiem jest obliczenie indeksu według wzoru z wykorzystaniem zaokrąglonej wartości stężenia oraz punktów granicznych odczytanych z tabeli[27].

Podstawowym miejscem, gdzie znajdują się wyniki AQI oraz np. prognozy jakości powietrza dla Stanów Zjednoczonych jest baza AirNow[28]. W celu obliczenia indeksu należy zastosować odpowiednie równanie, ale dla uproszczenia tego procesu powstał intuicyjny kalkulator:

https://www.airnow.gov/aqi/aqi-calculator-concentration/.

EPA ustanowiła AQI dla 5 głównych zanieczyszczeń powietrza objętych Ustawą o czystym powietrzu[29] (the Clean Air Act, CAA). Każde z tych zanieczyszczeń ma krajowe normy jakości powietrza określone przez EPA w celu ochrony zdrowia publicznego:

  • ozon w warstwie przyziemnej;
  • zanieczyszczenie cząsteczkowe (znane również jako pył zawieszony, w tym PM2,5 i PM10);
  • tlenek węgla;
  • dwutlenek siarki;
  • dwutlenek azotu.

Zdrowotne indeksy jakości powietrza[edytuj]

Obok tradycyjnych indeksów jakości powietrza powstają bardziej specjalistyczne metody oceny jakości powietrza w oparciu o wpływ na zdrowie ludzi. Podczas wyznaczania wartości indeksów uwzględnia się istniejące udowodnione związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy krótkoterminowym (dobowym) narażeniem na zanieczyszczenia a możliwością wystąpienia widocznych skutków zdrowotnych.

Kanada[edytuj]

Zdrowotny Indeks Jakości Powietrza[30] (the Air Quality Health Index, AQHI) to skala opracowana w Kanadzie, aby pomóc zrozumieć wpływ jakości powietrza na zdrowie. Jest to narzędzie ochrony zdrowia służące do podejmowania decyzji o ograniczeniu krótkotrwałego narażenia na zanieczyszczenie powietrza poprzez dostosowanie poziomu aktywności w warunkach zwiększonego zanieczyszczenia powietrza[31]. Indeks AQHI obliczany jest na podstawie średnich 3-godzinnych stężeń:

  • O3,
  • NO2,
  • PM2,5.

Indeks zdrowia jakości powietrza zawiera liczbę od 1 do 10+, aby wskazać poziom ryzyka zdrowotnego związanego z lokalną jakością powietrza. Czasami, gdy ilość zanieczyszczenia powietrza jest ponadnormatywnie wysoka, liczba ta może przekroczyć 10[32].

Rysunek 8. Skala indeksu AQHI[33]

Obliczanie wartości AQHI dla konkretnej społeczności (lokalnie) nie wymaga jedynie znajomości stężeń zanieczyszczeń środowiska. Wykorzystuje się wartości tzw. ważone populacyjnie oraz funkcje wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie (tzw. ryzyko relatywne, relative risk, RR[34]). Wynik dla kanadyjskich miast można znaleźć na stronie: https://weather.gc.ca/airquality/pages/index_e.html.

Warszawa[edytuj]

Odpowiednik kanadyjskiego indeksu powstał dla stolicy Polski. Warszawski Indeks Powietrza (WIP) jest wskaźnikiem wyrażającym przybliżony stopień zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w czterostopniowej skali wraz z zaleceniami dla mieszkańców. Zdecydowano się na mniejszą liczbę poziomów indeksu w porównaniu do Polskiego Indeksu Jakości Powietrza (4 do 6), gdyż takie rozwiązanie jest prostsze do interpretacji dla mieszkańców. Dla poszczególnych grup mieszkańców przygotowano dwa indeksy:

  • Warszawski Ogólny Indeks Powietrza (WIPo) – informowanie ogółu mieszkańców Warszawy;
  • Warszawski Zdrowotny Indeks Powietrza (WIPz) – informowanie wybranych wrażliwych grup mieszkańców.

Poziomy indeksu ogólnego (WIPo) są prezentowane w dwóch kategoriach:

  • mierzonych stężeń zanieczyszczeń (PM10, PM2,5, NO2);
  • prognoz.

WIPz obliczany jest na podstawie wartości średnich 24-godzinnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5. Prezentowane są dwie prognozy WIPz:

  • na dzień bieżący („dziś”);
  • następny („jutro”).

Przy obliczaniu WIPz wykorzystuje się związki matematyczne między jakością powietrza a wzrostem ryzyka wystąpienia:

  • symptomów astmy oskrzelowej;
  • hospitalizacji z powodu zaostrzeń chorób układu oddechowego;
  • hospitalizacji z powodu zaostrzeń chorób układu krążenia;
  • przedwczesnego zgonu u osób starszych[35].
Rysunek 9. Skala WIPz[36]
Rysunek 10. Prezentacja wyniku WIPz dla dzieci chorujących na astmę oskrzelową na stacji Śródmieście[37]
  1. ↑ https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/indeks-jakosci-powietrza
  2. ↑ https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/indeks-jakosci-powietrza
  3. ↑ https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations
  4. ↑ Opracowanie własne na podstawie: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations
  5. ↑ https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/indeks-jakosci-powietrza
  6. ↑ https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current
  7. ↑ https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.gios.jakoscpowietrzawpolsce
  8. ↑ https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.tajchert.canary
  9. ↑ http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations
  10. ↑ https://przemysl.pl/42882/indeks-jakosci-powietrza.html
  11. ↑ https://www.wroclaw.pl/zielony-wroclaw/wroclawski-indeks-powietrza
  12. ↑ https://www.wroclaw.pl/srodowisko/jakosc-powietrza-we-wroclawiu
  13. ↑ https://smoglab.pl/skale-jakosci-powietrza-europejska-czerwien-kontra-polska-zielen-racje/. Przykłady różnic w klasach indeksu dla PM2,5 i PM10 znajdują się na stronie: http://aqicn.org/faq/2015-09-03/air-quality-scale-in-poland/
  14. ↑ https://www.eea.europa.eu/
  15. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Air_quality_index#Europe
  16. ↑ https://www.eea.europa.eu/highlights/european-air-quality-index-current
  17. ↑ https://www.eea.europa.eu/pl/highlights/europejski-wskaznik-jakosci-powietrza-aktualne
  18. ↑ https://airindex.eea.europa.eu/Map/AQI/Viewer/#
  19. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Air_quality_index#Europe
  20. ↑ Na przykład na: https://pogoda.interia.pl/jakosc-powietrza, https://www.airqualitynow.eu/comparing_home.php, https://panel.syngeos.pl/sensor/caqi
  21. ↑ https://airly.org/map/pl/
  22. ↑ https://www.airqualitynow.eu/pl/about_indices_definition.php
  23. ↑ https://www.airqualitynow.eu/pl/about_indices_definition.php
  24. ↑ https://www.epa.gov/
  25. ↑ https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics/
  26. ↑ Opracowanie własne na podstawie: https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics/
  27. ↑ Technical Assistance Document for the Reporting of Daily Air Quality – the Air Quality Index (AQI) https://www.airnow.gov/sites/default/files/2020-05/aqi-technical-assistance-document-sept2018.pdf
  28. ↑ https://www.airnow.gov/. Przykładowe wyniki dla Nowego Jorku: https://www.airnow.gov/?city=New%20York&state=NY&country=USA
  29. ↑ https://www.epa.gov/laws-regulations/summary-clean-air-act
  30. ↑ https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html
  31. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Air_Quality_Health_Index_(Canada)
  32. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Air_Quality_Health_Index_(Canada)#Calculation
  33. ↑ Opracowanie własne na podstawie: https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#What_is_AQHI
  34. ↑ https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/air-quality-health-index/about.html#calculated
  35. ↑ https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html
  36. ↑ https://wip.um.warszawa.pl/proper_wipInformacje.html
  37. ↑ https://wip.um.warszawa.pl/index.html
Źródło: „https://smogopedia.pl/index.php?title=Indeksy_jakości_powietrza&oldid=753”