Wymogi emisyjne dla kotłów

Standardy emisyjne, rozumiane jako dopuszczalne wielkości emisji, których dotrzymanie jest obowiązkowe podczas eksploatacji kotła, ustalone zostały wyłącznie dla średnich i dużych źródeł spalania, tj. kotłów o nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 1 MW. Kotły stosowane do ogrzewania mieszkań, domów, lokali usługowych itp. są zwykle dużo mniejsze – ich moc cieplna wynosi od kilku do kilkudziesięciu kW. Nie oznacza to jednak, że emisje zanieczyszczeń z takich kotłów nie są w ogóle uregulowane. W całej Unii Europejskiej obowiązują wymagania techniczne (w tym emisyjne), które muszą być spełnione przez kotły na paliwo stałe o mocy cieplnej nie większej niż 500 kW na etapie wprowadzania do obrotu (sprzedaży).

Ekoprojekt

W przepisach prawa UE funkcjonuje pojęcie „ekoprojektu” rozumianego jako uwzględnianie aspektów środowiskowych przy projektowaniu produktów. Dyrektywa 2009/125/WE ustanawia ramy prawne do określania, w drodze rozporządzeń Komisji Europejskiej, wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią. Rozporządzenia takie wydano dla bardzo wielu rodzajów produktów – lamp, odkurzaczy, lodówek, komputerów i serwerów, a także kotłów na paliwa stałe.

Wymogi ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe obowiązują w całej UE od 1 stycznia 2020 roku. Są one następujące:

a) sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń dla kotłów o nominalnej mocy cieplnej 20 kW lub mniejszej nie może być mniejsza niż 75%;

b) sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej przekraczającej 20 kW nie może być mniejsza niż 77%;

c) emisje cząstek stałych dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 40 mg/m³ w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 60 mg/m³ w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa;

d) emisje organicznych związków gazowych dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 20 mg/m³ w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 30 mg/m³ w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa;

e) emisje tlenku węgla dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 500 mg/m³ w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 700 mg/m³ w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa;

f) emisje tlenków azotu wyrażone jako ekwiwalent dwutlenku azotu, dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 200 mg/m³ w przypadku kotłów na biomasę oraz 350 mg/m³ w przypadku kotłów na paliwa kopalne.

W przypadku kotła na paliwo stałe wymogi te muszą zostać spełnione dla paliwa zalecanego i dowolnego innego odpowiedniego paliwa.

Ponadto rozporządzenie określa również wymagania w zakresie informacji o produkcie.

Niestety przepisy dotyczące ekoprojektu zawierają istotne wyłączenia. Po pierwsze stosuje się je wyłącznie w momencie pierwszego wprowadzenia do obrotu lub użytkowania (np. pierwszej sprzedaży) w UE. Wymagania te nie dotyczą więc sprzedaży kotłów używanych.

Po drugie unijny prawodawca wyłączył niektóre rodzaje kotłów z obowiązku przestrzegania wymagań ekoprojektu. Są to:

• kotły wytwarzające energię cieplną wyłącznie na potrzeby zapewnienia ciepłej wody użytkowej (kotły CWU);
• kotły przeznaczone do ogrzewania i rozprowadzania gazowych nośników ciepła, takich jak para lub powietrze;
• kotły kogeneracyjne na paliwo stałe o maksymalnej mocy elektrycznej 50 kW lub większej;
• kotły na biomasę niedrzewną.

Wyłączenie to próbowali wykorzystać nieuczciwi producenci i sprzedawcy, oferując kotły zasypowe niespełniające żadnych wymagań (kopciuchy) przeznaczone rzekomo do spalania pestek i innej biomasy niedrzewnej, chociaż w rzeczywistości przystosowane do spalania węgla. Na szczęście w tym zakresie uzupełnieniem ekoprojektu są przepisy prawa polskiego.

Wymagania dla kotłów w prawie krajowym

Aby uzupełnić unijne rozporządzenie dotyczące ekoprojektu i utrudnić obchodzenie jego przepisów w prawie krajowym określono wymagania techniczne dla kotłów na paliwo stałe o mocy cieplnej nie większej niż 500 kW przeznaczonych wyłącznie do zapewniania ciepłej wody użytkowej oraz kotłów na biomasę niedrzewną (z wyłączeniem kotłów o mocy cieplnej większej niż 100 kW z ręcznym zasilaniem balotami słomy). Wymagania te zostały zapisane w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe.

Wymagania obejmują graniczne wielkości emisji dla tlenku węgla, organicznych związków gazowych oraz pyłu (są one takie same jak w ekoprojekcie) oraz graniczne wartości sprawności cieplnej kotłów: 87% dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej nie większej niż 100 kW i 89% dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej większej niż 100 kW.

Ponadto rozporządzenie zawiera dodatkowe wymogi, m.in. zakaz stosowania rusztów awaryjnych w kotłach automatycznych oraz obowiązek stosowania zbiornika akumulacyjnego w kotłach z ręcznym zasilaniem paliwem.

Warto zauważyć, że regulacja krajowa jest bardziej rygorystyczna niż unijna, ponieważ dotyczy nie tylko pierwszego wprowadzenia do obrotu, ale jakiejkolwiek sprzedaży i innych form zbycia kotłów (a więc również sprzedaży kotłów używanych).

Kontrola

Kontrolę producentów i sprzedawców kotłów pod kątem przestrzegania prawa unijnego i krajowego prowadzi Inspekcja Handlowa. Do tego organu należy zgłaszać wszelkie nieprawidłowości.

Norma PN-EN 303-5:2012

Bardzo często w tekstach na temat kotłów na paliwo stałe, jak również w aktach prawnych, w szczególności w uchwałach antysmogowych, można spotkać się z odesłaniem do normy PN-EN 303-5:2012.

Jest to polska norma wdrażająca normę europejską, opublikowana przez Polski Komitet Normalizacyjny pt. „Kotły grzewcze – Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW – Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie”. Obejmuje ona wiele wymagań dotyczących emisji, sprawności cieplnej, ale również bezpieczeństwa eksploatacji. W normie określono wymagania dla kotłów klasy 3 (najniższej), 4 i 5 (najwyższej).

Normy takie jak PN-EN 303-5:2012 nie są wiążące, a ich stosowanie jest dobrowolne, chyba że odsyłają do nich przepisy prawa (tak dzieje się w przypadku niektórych uchwał antysmogowych).

Dopuszczalne emisje zanieczyszczeń określone w normie dla kotłów klasy 5 są takie same jak w ekoprojekcie. Ekoprojekt wymaga jednak dotrzymania ich również w trakcie pracy przy niższym obciążeniu kotła (jest to trudniejsze do osiągnięcia, ale lepiej oddaje rzeczywiste warunki pracy kotła).

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń

Komisja europejska wydała również rozporządzenie dotyczące ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe. Pod tym pojęciem kryją się kominki, piece, kozy oraz inne podobne instalacje. Określone tam wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń, sezonowej efektywności energetycznej oraz informacji o produkcie wejdą w życie 1 stycznia 2022 roku. Mimo to większość uchwał antysmogowych już teraz odsyła do tych wymogów i nakazuje ich spełnienie przez nowo instalowane ogrzewacze pomieszczeń.