Edytujesz Pył zawieszony
Uwaga: Nie jesteś zalogowany. Jeśli wykonasz jakąkolwiek zmianę, Twój adres IP będzie widoczny publicznie. Jeśli zalogujesz się lub utworzysz konto, Twoje zmiany zostaną przypisane do konta, wraz z innymi korzyściami.
Edycja może zostać wycofana. Porównaj ukazane poniżej różnice między wersjami, a następnie zapisz zmiany.
Aktualna wersja | Twój tekst | ||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Category:Główne zanieczyszczenia powietrza]] | [[Category:Główne zanieczyszczenia powietrza]] | ||
<span id="_heading=h.gjdgxs" class="anchor"></span> | <span id="_heading=h.gjdgxs" class="anchor"></span> | ||
+ | |||
Termin '''pył zawieszony''' (PM, ang. ''Particulate Matter'') można zdefiniować jako mieszaninę cząstek stałych i ciekłych zawieszonych w powietrzu. Pył zawieszony jest jednym z głównych składników smogu. Zatem ograniczenie jego emisji do powietrza jest kluczowe w kontekście walki o nasze zdrowie. Nie jest to zadanie proste, ponieważ źródła pyłu są powszechne. | Termin '''pył zawieszony''' (PM, ang. ''Particulate Matter'') można zdefiniować jako mieszaninę cząstek stałych i ciekłych zawieszonych w powietrzu. Pył zawieszony jest jednym z głównych składników smogu. Zatem ograniczenie jego emisji do powietrza jest kluczowe w kontekście walki o nasze zdrowie. Nie jest to zadanie proste, ponieważ źródła pyłu są powszechne. | ||
Mikrometr oznaczany symbolem µm stanowi jedną milionową metra i za pomocą tej jednostki opisuje się wielkość pyłów zawieszonych. Najczęściej wyróżnia się cząstki o wielkości średnicy do 10 μm (PM<sub>10</sub>), o średnicy do 2,5 μm (PM<sub>2,5</sub>) oraz o średnicy do 1 μm (PM<sub>1</sub>). Aby zrozumieć jak niewielkich rozmiarów są to obiekty zastosowano porównanie do włosa ludzkiego i ziarnka piasku (rysunek 1). | Mikrometr oznaczany symbolem µm stanowi jedną milionową metra i za pomocą tej jednostki opisuje się wielkość pyłów zawieszonych. Najczęściej wyróżnia się cząstki o wielkości średnicy do 10 μm (PM<sub>10</sub>), o średnicy do 2,5 μm (PM<sub>2,5</sub>) oraz o średnicy do 1 μm (PM<sub>1</sub>). Aby zrozumieć jak niewielkich rozmiarów są to obiekty zastosowano porównanie do włosa ludzkiego i ziarnka piasku (rysunek 1). | ||
− | [[Plik:Rysunek 1. Wielkość cząstek pyłów zawieszonych1.jpg|mały|brak|Rysunek 1. Wielkość cząstek pyłów zawieszonych (na podstawie EPA 2010)''<ref>[https://www.climatechangenews.com/2013/10/15/eu-air-pollution-poses-health-and-climate-risks-report/ https://www.climatechangenews.com/2013/10/15/eu-air-pollution-poses-health-and-climate-risks-report/] </ref>]] | + | |
+ | [[Plik:Rysunek 1. Wielkość cząstek pyłów zawieszonych1.jpg|mały|brak|Rysunek 1. Wielkość cząstek pyłów zawieszonych (na podstawie EPA 2010)''<ref>[https://www.climatechangenews.com/2013/10/15/eu-air-pollution-poses-health-and-climate-risks-report/ ''https://www.climatechangenews.com/2013/10/15/eu-air-pollution-poses-health-and-climate-risks-report/''] </ref>]] | ||
= Źródła pyłu w Polsce = | = Źródła pyłu w Polsce = | ||
Linia 12: | Linia 14: | ||
Według najnowszych szacunków Europejskiej Agencji Środowiska (EEA, ang. European Agency) za 2018 rok największym źródłem emisji pyłu zawieszonego PM<sub>10</sub> był w Polsce sektor komunalno-bytowy, czyli tzw. niska emisja. Odpowiadała ona za ponad 41% emisji<ref>Dane z 2018 roku według EEA (''Air pollutant emissions data viewer''), [źródło: https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/dashboards/air-pollutant-emissions-data-viewer-3]. | Według najnowszych szacunków Europejskiej Agencji Środowiska (EEA, ang. European Agency) za 2018 rok największym źródłem emisji pyłu zawieszonego PM<sub>10</sub> był w Polsce sektor komunalno-bytowy, czyli tzw. niska emisja. Odpowiadała ona za ponad 41% emisji<ref>Dane z 2018 roku według EEA (''Air pollutant emissions data viewer''), [źródło: https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/dashboards/air-pollutant-emissions-data-viewer-3]. | ||
</ref>. Instytut Ochrony Środowiska – PIB, w ramach procesu modelowania matematycznego, wykonanego na potrzeby oceny jakości powietrza w Polsce za rok 2019, określił uśrednione udziały procentowe poszczególnych kategorii źródeł emisji zanieczyszczeń w stężeniach obliczonych dla stref w Polsce. Tutaj również jako główną przyczynę przekroczeń norm dla pyłu PM<sub>10</sub> wymieniano oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków<ref>Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2019 [źródło: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301]. | </ref>. Instytut Ochrony Środowiska – PIB, w ramach procesu modelowania matematycznego, wykonanego na potrzeby oceny jakości powietrza w Polsce za rok 2019, określił uśrednione udziały procentowe poszczególnych kategorii źródeł emisji zanieczyszczeń w stężeniach obliczonych dla stref w Polsce. Tutaj również jako główną przyczynę przekroczeń norm dla pyłu PM<sub>10</sub> wymieniano oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków<ref>Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2019 [źródło: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301]. | ||
− | </ref>. Zgodnie z danymi Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), głównym źródłem emisji pyłu PM<sub>10</sub> do atmosfery w Polsce są procesy spalania paliw poza przemysłem i transportem. Emisja z tych procesów stanowiła w roku 2018, dla którego dostępne są dane, około 44% całkowitej emisji pyłu PM<sub>10</sub> z terenu kraju<ref>[https://www.gios.gov.pl/pl/aktualnosci/737-podsumowanie-monitoringu-jakosci-powietrza-w-polsce https://www.gios.gov.pl/pl/aktualnosci/737-podsumowanie-monitoringu-jakosci-powietrza-w-polsce] | + | </ref>. Zgodnie z danymi Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), głównym źródłem emisji pyłu PM<sub>10</sub> do atmosfery w Polsce są procesy spalania paliw poza przemysłem i transportem. Emisja z tych procesów stanowiła w roku 2018, dla którego dostępne są dane, około 44% całkowitej emisji pyłu PM<sub>10</sub> z terenu kraju<ref>[https://www.gios.gov.pl/pl/aktualnosci/737-podsumowanie-monitoringu-jakosci-powietrza-w-polsce ''https://www.gios.gov.pl/pl/aktualnosci/737-podsumowanie-monitoringu-jakosci-powietrza-w-polsce''] |
− | </ref>. Zgodnie z analizami przeprowadzonymi w KOBiZE, głównym źródłem emisji pyłu PM<sub>2,5</sub> do atmosfery w Polsce są procesy spalania paliw poza przemysłem i transportem. Emisja z tych procesów stanowi ok. 52% całkowitej emisji pyłu PM<sub>2,5</sub> z obszaru kraju<ref>Ministerstwo Klimatu 2020, | + | </ref>. Zgodnie z analizami przeprowadzonymi w KOBiZE, głównym źródłem emisji pyłu PM<sub>2,5</sub> do atmosfery w Polsce są procesy spalania paliw poza przemysłem i transportem. Emisja z tych procesów stanowi ok. 52% całkowitej emisji pyłu PM<sub>2,5</sub> z obszaru kraju<ref>Ministerstwo Klimatu 2020, „Krajowy bilans emisji SO2, NOX, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 1990–2018. Raport syntetyczny”; raport przygotowano w Krajowym Ośrodku Inwentaryzacji i Raportowania Emisji, w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym, Warszawa 2020. |
</ref>. W tej kategorii największy udział ma emisja z sektora komunalno-bytowego, w tym przede wszystkim związana z ogrzewaniem budynków. Transport drogowy odpowiedzialny jest za ok. 10% krajowej emisji pyłu PM<sub>2,5</sub><ref>Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2019 [źródło: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301]. | </ref>. W tej kategorii największy udział ma emisja z sektora komunalno-bytowego, w tym przede wszystkim związana z ogrzewaniem budynków. Transport drogowy odpowiedzialny jest za ok. 10% krajowej emisji pyłu PM<sub>2,5</sub><ref>Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2019 [źródło: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301]. | ||
</ref>. | </ref>. | ||
− | [[Plik:Udział istotnych źródeł.png|mały|brak|Rysunek 2. Udział istotnych sektorów w emisji pyłu PM<sub>10</sub> w Polsce w roku 2018. Źródło: Ministerstwo Klimatu 2020''<ref>Ministerstwo Klimatu 2020, | + | [[Plik:Udział istotnych źródeł.png|mały|brak|Rysunek 2. Udział istotnych sektorów w emisji pyłu PM<sub>10</sub> w Polsce w roku 2018. Źródło: Ministerstwo Klimatu 2020''<ref>Ministerstwo Klimatu 2020, „Krajowy bilans emisji SO2, NOX, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 1990–2018. Raport syntetyczny”; raport przygotowano w Krajowym Ośrodku Inwentaryzacji i Raportowania Emisji, w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym, Warszawa 2020. </ref>]] |
Warto zauważyć, że informacje o których mowa są pewnymi szacunkami. Nie istnieje bowiem jedna i oparta na rzeczywistych danych baza, która zebrałaby informacje o wszystkich źródłach emitujących zanieczyszczenia do powietrza, a w szczególności tych indywidualnych. Przegłosowana 17 września 2020 roku przez sejm ustawa<ref>Ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 2127), [źródło: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200002127]. | Warto zauważyć, że informacje o których mowa są pewnymi szacunkami. Nie istnieje bowiem jedna i oparta na rzeczywistych danych baza, która zebrałaby informacje o wszystkich źródłach emitujących zanieczyszczenia do powietrza, a w szczególności tych indywidualnych. Przegłosowana 17 września 2020 roku przez sejm ustawa<ref>Ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 2127), [źródło: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200002127]. | ||
Linia 29: | Linia 31: | ||
<span id="_heading=h.3dy6vkm" class="anchor"></span> | <span id="_heading=h.3dy6vkm" class="anchor"></span> | ||
− | Podstawowe wskaźniki, które można wykorzystać do oceny jakości powietrza to poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu wskazane w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2020 poz. 2279) wraz z późn. zmianami [źródło: [http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031 http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031], [http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001931 http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001931]]. | + | Podstawowe wskaźniki, które można wykorzystać do oceny jakości powietrza to poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu wskazane w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2020 poz. 2279) wraz z późn. zmianami [źródło: [http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031 ''http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031''], [http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001931 ''http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001931'']]. |
</ref>. Poziom dopuszczalny oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość, który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany<ref>Zgodnie z definicjami zawartymi w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy [źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0050&from=PL]. | </ref>. Poziom dopuszczalny oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość, który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany<ref>Zgodnie z definicjami zawartymi w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy [źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0050&from=PL]. | ||
</ref>. Jest on standardem jakości powietrza. Dla pyłu zawieszonego te wartości prezentują się następująco: | </ref>. Jest on standardem jakości powietrza. Dla pyłu zawieszonego te wartości prezentują się następująco: | ||
Linia 36: | Linia 38: | ||
|- | |- | ||
! Nazwa substancji !! Okres uśredniania wyników pomiarów | ! Nazwa substancji !! Okres uśredniania wyników pomiarów | ||
− | !Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu [µg/ | + | !Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu [µg/m3] |
!Dopuszczalna częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym | !Dopuszczalna częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym | ||
Linia 54: | Linia 56: | ||
''***„PM<sub>10</sub>” oznacza pył przechodzący przez otwór sortujący, zdefiniowany w referencyjnej metodzie pobierania próbek i pomiaru PM<sub>10</sub>, zgodnie z normą PN-EN 12341:2014-07, przy 50% granicy sprawności dla średnicy aerodynamicznej do 10 μm.'' | ''***„PM<sub>10</sub>” oznacza pył przechodzący przez otwór sortujący, zdefiniowany w referencyjnej metodzie pobierania próbek i pomiaru PM<sub>10</sub>, zgodnie z normą PN-EN 12341:2014-07, przy 50% granicy sprawności dla średnicy aerodynamicznej do 10 μm.'' | ||
− | <span id="_heading=h.1t3h5sf" class="anchor"></span>Na ich podstawie dokonywana jest ocena poziomów substancji w powietrzu, o której mowa w art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska<ref>Tekst jednolity: [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200001219 https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200001219] | + | <span id="_heading=h.1t3h5sf" class="anchor"></span>Na ich podstawie dokonywana jest ocena poziomów substancji w powietrzu, o której mowa w art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska<ref>Tekst jednolity: [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200001219 ''https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200001219''] |
</ref>. Ocena jakości powietrza jest prowadzona wg kryteriów określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 roku w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy oraz dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 roku w sprawie arsenu, kadmu, niklu, rtęci i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu. | </ref>. Ocena jakości powietrza jest prowadzona wg kryteriów określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 roku w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy oraz dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 roku w sprawie arsenu, kadmu, niklu, rtęci i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu. | ||
Linia 72: | Linia 74: | ||
</ref>. Dla pyłu PM<sub>10</sub> wynoszą one odpowiednio: | </ref>. Dla pyłu PM<sub>10</sub> wynoszą one odpowiednio: | ||
− | + | – poziom alarmowy: 150 µg/m<sup>3</sup> dla średniej dobowej; | |
− | + | – poziom informowania: 100 µg/m<sup>3</sup> dla średniej dobowej. | |
Przekroczenia tych poziomów są komunikowane na stronie GIOŚ i można je sprawdzić pod adresem: [http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/warnings/ ''http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/warnings/'']. | Przekroczenia tych poziomów są komunikowane na stronie GIOŚ i można je sprawdzić pod adresem: [http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/warnings/ ''http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/warnings/'']. | ||
Linia 80: | Linia 82: | ||
= Zanieczyszczenie pyłem w Polsce = | = Zanieczyszczenie pyłem w Polsce = | ||
− | Roczna ocena jakości powietrza<ref>Raport za rok 2019 dostępny na stronie GIOŚ: [https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301 https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301] | + | Roczna ocena jakości powietrza<ref>Raport za rok 2019 dostępny na stronie GIOŚ: [https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301 ''https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1002301''] |
− | </ref> wykonywana jest w odniesieniu do pyłu zawieszonego (PM<sub>2,5</sub> i PM<sub>10</sub>) ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Podstawę oceny za 2019 rok, wykonanej w roku 2020, stanowiły kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (z późniejszymi zmianami)<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031 http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031]. Dla wszystkich zanieczyszczeń są one zgodne z kryteriami określonymi w dyrektywach 2008/50/WE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy [źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0050&from=PL]) i 2004/107/WE (Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu [źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32004L0107&from=PL]). | + | </ref> wykonywana jest w odniesieniu do pyłu zawieszonego (PM<sub>2,5</sub> i PM<sub>10</sub>) ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Podstawę oceny za 2019 rok, wykonanej w roku 2020, stanowiły kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (z późniejszymi zmianami)<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031 ''http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001031'']. Dla wszystkich zanieczyszczeń są one zgodne z kryteriami określonymi w dyrektywach 2008/50/WE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy [źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0050&from=PL]) i 2004/107/WE (Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu [źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32004L0107&from=PL]). |
</ref>. Zasadniczy podział stref, w których dokonuje się oceny, to klasy A i C. W klasie A poziom stężeń zanieczyszczenia nie przekracza poziomu dopuszczalnego, a w klasie C jest powyżej tego poziomu. | </ref>. Zasadniczy podział stref, w których dokonuje się oceny, to klasy A i C. W klasie A poziom stężeń zanieczyszczenia nie przekracza poziomu dopuszczalnego, a w klasie C jest powyżej tego poziomu. | ||
Linia 102: | Linia 104: | ||
<span id="_heading=h.lnxbz9" class="anchor"></span> | <span id="_heading=h.lnxbz9" class="anchor"></span> | ||
− | W corocznej ocenie jakości powietrza Europejskiej Agencji Środowiska<ref>[https://www.eea.europa.eu/pl https://www.eea.europa.eu/pl] | + | W corocznej ocenie jakości powietrza Europejskiej Agencji Środowiska<ref>[https://www.eea.europa.eu/pl ''https://www.eea.europa.eu/pl''] |
− | </ref> (EEA, ang. European Agency) pt. „Air quality in Europe”<ref>[https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report] | + | </ref> (EEA, ang. European Agency) pt. „Air quality in Europe”<ref>[https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report ''https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report''] |
</ref> („Jakość powietrza w Europie”) można znaleźć kompleksowe informacje o danych z całego kontynentu wraz z porównaniem państw między sobą. | </ref> („Jakość powietrza w Europie”) można znaleźć kompleksowe informacje o danych z całego kontynentu wraz z porównaniem państw między sobą. | ||
Linia 116: | Linia 118: | ||
[[Plik:Rysunek 10.png|mały|brak|Rysunek 8. Stężenie pyłu PM<sub>2,5</sub> w kontekście przekroczeń poziomu dopuszczalnego rocznego w 2018 roku; w nawiasie obok nazwy państwa znajduje się liczba stacji pomiarowych. Źródło: Europejska Agencja Środowiska]] | [[Plik:Rysunek 10.png|mały|brak|Rysunek 8. Stężenie pyłu PM<sub>2,5</sub> w kontekście przekroczeń poziomu dopuszczalnego rocznego w 2018 roku; w nawiasie obok nazwy państwa znajduje się liczba stacji pomiarowych. Źródło: Europejska Agencja Środowiska]] | ||
− | Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal) opublikował na początku 2021roku ranking, w którym porównano wyniki narażenia zdrowotnego spowodowanego wysokimi stężeniami PM<sub>2,5</sub> i NO<sub>2</sub> w 1000 europejskich miast<ref>[https://isglobalranking.org/ranking/ https://isglobalranking.org/ranking/] | + | Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal) opublikował na początku 2021roku ranking, w którym porównano wyniki narażenia zdrowotnego spowodowanego wysokimi stężeniami PM<sub>2,5</sub> i NO<sub>2</sub> w 1000 europejskich miast<ref>[https://isglobalranking.org/ranking/ ''https://isglobalranking.org/ranking/''] |
− | </ref>. Biorąc pod uwagę zanieczyszczenie drobnymi pyłami, aż 3 polskie miasta znalazły się w pierwszej dziesiątce: Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (5 miejsce), Jastrzębie-Zdrój (7) i Rybnik (9). Więcej o wynikach rankingu można przeczytać w artykule na SmogLab<ref>[https://smoglab.pl/pyly-pm25-zabijaja/ https://smoglab.pl/pyly-pm25-zabijaja/] | + | </ref>. Biorąc pod uwagę zanieczyszczenie drobnymi pyłami, aż 3 polskie miasta znalazły się w pierwszej dziesiątce: Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (5 miejsce), Jastrzębie-Zdrój (7) i Rybnik (9). Więcej o wynikach rankingu można przeczytać w artykule na SmogLab<ref>[https://smoglab.pl/pyly-pm25-zabijaja/ ''https://smoglab.pl/pyly-pm25-zabijaja/''] |
</ref>. | </ref>. | ||
[[Plik:Rysunek 11.png|mały|brak|Rysunek 9. Ranking ISGlobal dla zanieczyszczenia PM<sub>2,5</sub>]] | [[Plik:Rysunek 11.png|mały|brak|Rysunek 9. Ranking ISGlobal dla zanieczyszczenia PM<sub>2,5</sub>]] | ||
− | O tym, jak wygląda zanieczyszczenie powietrza w poszczególnych polskich miastach co roku informuje Polski Alarm Smogowy (PAS), tworząc na podstawie pomiarów GIOŚ ranking<ref>[https://www.polskialarmsmogowy.pl/polski-alarm-smogowy/aktualnosci/szczegoly,najbardziej-rakotworcze-powietrze-w-polsce--pas-prezentuje-ranking-miast,1629.html https://www.polskialarmsmogowy.pl/polski-alarm-smogowy/aktualnosci/szczegoly,najbardziej-rakotworcze-powietrze-w-polsce--pas-prezentuje-ranking-miast,1629.html] | + | O tym, jak wygląda zanieczyszczenie powietrza w poszczególnych polskich miastach co roku informuje Polski Alarm Smogowy (PAS), tworząc na podstawie pomiarów GIOŚ ranking<ref>[https://www.polskialarmsmogowy.pl/polski-alarm-smogowy/aktualnosci/szczegoly,najbardziej-rakotworcze-powietrze-w-polsce--pas-prezentuje-ranking-miast,1629.html ''https://www.polskialarmsmogowy.pl/polski-alarm-smogowy/aktualnosci/szczegoly,najbardziej-rakotworcze-powietrze-w-polsce--pas-prezentuje-ranking-miast,1629.html''] |
</ref>. Pierwsze miejsca związane ze stężeniem pyłu PM<sub>10</sub> za 2019 rok zajmują miejscowości z południa Polski: dwa z województwa śląskiego – Pszczyna i Rybnik oraz jedno z małopolskiego – Nowy Targ. W Pszczynie norma (35 dni) została przekroczona trzykrotnie (106 dni). | </ref>. Pierwsze miejsca związane ze stężeniem pyłu PM<sub>10</sub> za 2019 rok zajmują miejscowości z południa Polski: dwa z województwa śląskiego – Pszczyna i Rybnik oraz jedno z małopolskiego – Nowy Targ. W Pszczynie norma (35 dni) została przekroczona trzykrotnie (106 dni). | ||
Linia 133: | Linia 135: | ||
<span id="_heading=h.1ksv4uv" class="anchor"></span> | <span id="_heading=h.1ksv4uv" class="anchor"></span> | ||
− | W raporcie Europejskiej Agencji Środowiska<ref>[https://www.eea.europa.eu/pl https://www.eea.europa.eu/pl] | + | W raporcie Europejskiej Agencji Środowiska<ref>[https://www.eea.europa.eu/pl ''https://www.eea.europa.eu/pl''] |
− | </ref> (EEA, ang. European Environment Agency) pt. „Air quality in Europe”<ref>[https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report] | + | </ref> (EEA, ang. European Environment Agency) pt. „Air quality in Europe”<ref>[https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report ''https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2020-report''] |
</ref> („Jakość powietrza w Europie”) oszacowano ilu ludzi traci przedwcześnie życie<ref>Przedwczesne zgony to takie, które mają miejsce zanim dana osoba osiągnie oczekiwany wiek. Oczekiwany wiek to zazwyczaj oczekiwana długość życia w kraju, biorąc pod uwagę płeć i wiek. Uważa się, że przedwczesnym zgonom można zapobiec, jeśli można wyeliminować ich przyczyny. | </ref> („Jakość powietrza w Europie”) oszacowano ilu ludzi traci przedwcześnie życie<ref>Przedwczesne zgony to takie, które mają miejsce zanim dana osoba osiągnie oczekiwany wiek. Oczekiwany wiek to zazwyczaj oczekiwana długość życia w kraju, biorąc pod uwagę płeć i wiek. Uważa się, że przedwczesnym zgonom można zapobiec, jeśli można wyeliminować ich przyczyny. | ||
</ref> z powodu zanieczyszczeń powietrza. Według tych analiz, w Polsce w 2018 roku 46 300 osób umarło przedwcześnie na skutek ekspozycji na pył PM<sub>2,5</sub>. | </ref> z powodu zanieczyszczeń powietrza. Według tych analiz, w Polsce w 2018 roku 46 300 osób umarło przedwcześnie na skutek ekspozycji na pył PM<sub>2,5</sub>. | ||
− | The Institute for Health Metrics and Evaluation<ref>[http://www.healthdata.org/ http://www.healthdata.org/] | + | The Institute for Health Metrics and Evaluation<ref>[http://www.healthdata.org/ ''http://www.healthdata.org/''] |
− | </ref> (IHME) publikuje statystyki dotyczące zdrowia na świecie. W specjalnej aplikacji<ref>[https://vizhub.healthdata.org/gbd-compare/ https://vizhub.healthdata.org/gbd-compare/] | + | </ref> (IHME) publikuje statystyki dotyczące zdrowia na świecie. W specjalnej aplikacji<ref>[https://vizhub.healthdata.org/gbd-compare/ ''https://vizhub.healthdata.org/gbd-compare/''] |
</ref> można znaleźć dane dotyczące globalnego obciążenia chorobami (''The Global Burden of Diseases''). Wśród 20 powodów śmierci w Polsce w 2019 roku na 7 miejscu są zanieczyszczenia powietrza. | </ref> można znaleźć dane dotyczące globalnego obciążenia chorobami (''The Global Burden of Diseases''). Wśród 20 powodów śmierci w Polsce w 2019 roku na 7 miejscu są zanieczyszczenia powietrza. | ||
Linia 154: | Linia 156: | ||
[[Plik:Rysunek 14.png|mały|brak|Rysunek 14. Cząstki pyłu w drogach oddechowych. Źródło: https://micronairblue.com/pl/drobny-py%C5%82]] | [[Plik:Rysunek 14.png|mały|brak|Rysunek 14. Cząstki pyłu w drogach oddechowych. Źródło: https://micronairblue.com/pl/drobny-py%C5%82]] | ||
− | Wpływ pyłu zawieszonego w powietrzu na zdrowie był i nadal jest przedmiotem intensywnych badań naukowców z całego świata. Większość ich prac skupia się na znalezieniu związków pomiędzy wysokością stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu, a występowaniem skutków zdrowotnych w zakresie chorób układu oddechowego i krążenia oraz zawałów serca. Badania te prowadzone są w ujęciu oceny krótko- i długookresowego narażenia. Krótkookresowe narażenie (ekspozycja na wysokie stężenia w okresie od kilku godzin do kilku dni) powoduje najczęściej gwałtowną i ostrą reakcję organizmu najbardziej wrażliwych grup społeczeństwa, zaś długookresowe (narażenie na relatywnie niewielkie poziomy zanieczyszczeń w okresie wielu lat) wiąże się najczęściej z występowaniem skutków chorób przewlekłych. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC<ref>[https://www.iarc.who.int/ https://www.iarc.who.int/] | + | Wpływ pyłu zawieszonego w powietrzu na zdrowie był i nadal jest przedmiotem intensywnych badań naukowców z całego świata. Większość ich prac skupia się na znalezieniu związków pomiędzy wysokością stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu, a występowaniem skutków zdrowotnych w zakresie chorób układu oddechowego i krążenia oraz zawałów serca. Badania te prowadzone są w ujęciu oceny krótko- i długookresowego narażenia. Krótkookresowe narażenie (ekspozycja na wysokie stężenia w okresie od kilku godzin do kilku dni) powoduje najczęściej gwałtowną i ostrą reakcję organizmu najbardziej wrażliwych grup społeczeństwa, zaś długookresowe (narażenie na relatywnie niewielkie poziomy zanieczyszczeń w okresie wielu lat) wiąże się najczęściej z występowaniem skutków chorób przewlekłych. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC<ref>[https://www.iarc.who.int/ ''https://www.iarc.who.int/''] |
</ref>, ang. International Agency for Research on Cancer) uznała, że istnieją wystarczające i niezbite dowody na to, iż narażenie ludzi na zanieczyszczenia powietrza ogółem oraz oddzielnie na pył zawieszony powoduje raka płuc, tym samym zaliczając pył zawieszony do grupy 1<ref>Grupa 1 to czynniki o potwierdzonym działaniu rakotwórczym dla ludzi. | </ref>, ang. International Agency for Research on Cancer) uznała, że istnieją wystarczające i niezbite dowody na to, iż narażenie ludzi na zanieczyszczenia powietrza ogółem oraz oddzielnie na pył zawieszony powoduje raka płuc, tym samym zaliczając pył zawieszony do grupy 1<ref>Grupa 1 to czynniki o potwierdzonym działaniu rakotwórczym dla ludzi. | ||
− | </ref><sup>,</sup><ref>Pyły drobne w atmosferze. Kompendium wiedzy o zanieczyszczeniu powietrza pyłem zawieszonym w Polsce, [https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/publications/card/2054 https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/publications/card/2054] | + | </ref><sup>,</sup><ref>Pyły drobne w atmosferze. Kompendium wiedzy o zanieczyszczeniu powietrza pyłem zawieszonym w Polsce, [https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/publications/card/2054 ''https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/publications/card/2054''] |
</ref>. | </ref>. | ||
− | Z punktu widzenia zdrowia publicznego, wzrost poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym powoduje wymierne skutki w danej populacji. Potwierdzają to wyniki badań epidemiologicznych, wskazując jednoznacznie, iż w przypadku pyłu zawieszonego nie ma bezpiecznego dla zdrowia progu, poniżej którego nie obserwuje się negatywnych skutków zdrowotnych<ref>jw. Bardziej szczegółowe źródła: [https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/69477/WHO_SDE_PHE_OEH_06.02_eng.pdf https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/69477/WHO_SDE_PHE_OEH_06.02_eng.pdf], [https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/193108/REVIHAAP-Final-technical-report-final-version.pdf https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/193108/REVIHAAP-Final-technical-report-final-version.pdf], [https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/153692/Health%20risks%20of%20air%20pollution%20in%20Europe%20%e2%80%93%20HRAPIE%20project%2c%20Recommendations%20for%20concentration%e2%80%93response%20functions%20for%20cost%e2%80%93benefit%20analysis%20of%20particulate%20matter%2c%20ozone%20and%20nitrogen%20dioxide.pdf?sequence=1&isAllowed=y https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/153692/Health%20risks%20of%20air%20pollution%20in%20Europe%20%e2%80%93%20HRAPIE%20project%2c%20Recommendations%20for%20concentration%e2%80%93response%20functions%20for%20cost%e2%80%93benefit%20analysis%20of%20particulate%20matter%2c%20ozone%20and%20nitrogen%20dioxide.pdf?sequence=1&isAllowed=y], [https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/189051/Health-effects-of-particulate-matter-final-Eng.pdf https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/189051/Health-effects-of-particulate-matter-final-Eng.pdf] | + | Z punktu widzenia zdrowia publicznego, wzrost poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym powoduje wymierne skutki w danej populacji. Potwierdzają to wyniki badań epidemiologicznych, wskazując jednoznacznie, iż w przypadku pyłu zawieszonego nie ma bezpiecznego dla zdrowia progu, poniżej którego nie obserwuje się negatywnych skutków zdrowotnych<ref>jw. Bardziej szczegółowe źródła: [https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/69477/WHO_SDE_PHE_OEH_06.02_eng.pdf ''https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/69477/WHO_SDE_PHE_OEH_06.02_eng.pdf''], [https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/193108/REVIHAAP-Final-technical-report-final-version.pdf ''https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/193108/REVIHAAP-Final-technical-report-final-version.pdf''], [https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/153692/Health%20risks%20of%20air%20pollution%20in%20Europe%20%e2%80%93%20HRAPIE%20project%2c%20Recommendations%20for%20concentration%e2%80%93response%20functions%20for%20cost%e2%80%93benefit%20analysis%20of%20particulate%20matter%2c%20ozone%20and%20nitrogen%20dioxide.pdf?sequence=1&isAllowed=y ''https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/153692/Health%20risks%20of%20air%20pollution%20in%20Europe%20%e2%80%93%20HRAPIE%20project%2c%20Recommendations%20for%20concentration%e2%80%93response%20functions%20for%20cost%e2%80%93benefit%20analysis%20of%20particulate%20matter%2c%20ozone%20and%20nitrogen%20dioxide.pdf?sequence=1&isAllowed=y''], [https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/189051/Health-effects-of-particulate-matter-final-Eng.pdf ''https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/189051/Health-effects-of-particulate-matter-final-Eng.pdf''] |
</ref>. | </ref>. | ||
Linia 170: | Linia 172: | ||
* podrażnienie dróg oddechowych, kaszel, problemy z oddychaniem. | * podrażnienie dróg oddechowych, kaszel, problemy z oddychaniem. | ||
− | Ze względu na silne, niekorzystne oddziaływanie zdrowotne oraz wysoką koncentrację, zwłaszcza w obszarach miejskich, pył zawieszony plasowany jest przez WHO na 1 miejscu wśród zanieczyszczeń powietrza zagrażających zdrowiu i życiu, a w przypadku pyłu PM<sub>2,5</sub> trudno jest wyznaczyć bezpieczny poziom, poniżej którego nie występują niekorzystne skutki zdrowotne<ref>[https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/wplyw-pylu-zawieszonego-na-zdrowie https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/wplyw-pylu-zawieszonego-na-zdrowie] | + | Ze względu na silne, niekorzystne oddziaływanie zdrowotne oraz wysoką koncentrację, zwłaszcza w obszarach miejskich, pył zawieszony plasowany jest przez WHO na 1 miejscu wśród zanieczyszczeń powietrza zagrażających zdrowiu i życiu, a w przypadku pyłu PM<sub>2,5</sub> trudno jest wyznaczyć bezpieczny poziom, poniżej którego nie występują niekorzystne skutki zdrowotne<ref>[https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/wplyw-pylu-zawieszonego-na-zdrowie ''https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/wplyw-pylu-zawieszonego-na-zdrowie''] |
</ref>. | </ref>. | ||
Wśród najnowszych doniesień naukowych, które potwierdzają negatywny wpływ zanieczyszczeń pyłowych na zdrowie możemy : | Wśród najnowszych doniesień naukowych, które potwierdzają negatywny wpływ zanieczyszczeń pyłowych na zdrowie możemy : | ||
− | * ryzyko utraty wzroku<ref>[https://smoglab.pl/smog-powoduje-wieksze-ryzyko-utraty-wzorku/ https://smoglab.pl/smog-powoduje-wieksze-ryzyko-utraty-wzorku/]</ref>, | + | * ryzyko utraty wzroku<ref>[https://smoglab.pl/smog-powoduje-wieksze-ryzyko-utraty-wzorku/ ''https://smoglab.pl/smog-powoduje-wieksze-ryzyko-utraty-wzorku/'']</ref>, |
− | * ryzyko alergii<ref>[https://smoglab.pl/alergia-na-smog-podcast/ https://smoglab.pl/alergia-na-smog-podcast/]</ref>, | + | * ryzyko alergii<ref>[https://smoglab.pl/alergia-na-smog-podcast/ ''https://smoglab.pl/alergia-na-smog-podcast/'']</ref>, |
− | * bezpłodność<ref>[https://smoglab.pl/smog-nieplodnosc/ https://smoglab.pl/smog-nieplodnosc/]</ref>. | + | * bezpłodność<ref>[https://smoglab.pl/smog-nieplodnosc/ ''https://smoglab.pl/smog-nieplodnosc/'']</ref>. |
− | |||
<references /> | <references /> |